گزارشی از زندگی یاکوب کولاس شاعر شهیر بلاروسی به روایت نوه‌اش
آثار چندانی از یاکوب کولاس، شاعر و مترجم مشهور بلاروسی در دوران شوروی به فارسی منتشر نشده و به همین دلیل ایرانیان آشنایی چندانی با او ندارند. گزارشی از زندگی او را به روایت نوه‌اش بخوانید.
به گزارش مهر، خانم ورا دانیلوونا میتسکویچ، نوه یاکوب کولاس، شاعر مشهور بلاروس در آستانه شصت و دومین سالگرد فوت او، در مصاحبه با اسپوتنیک، درباره زمان زندگی پدربزرگش، اینکه در حال حاضر در موزه یادبود نویسنده چه می‌گذرد و اینکه وارثانش چگونه زندگی می کنند، سخن گفت.
مرگ‌هایی برای نابغه
چندین نسل میتسکویچ در خانه‌ای در نزدیکی موزه یادبود یاکوب کولاس زندگی می‌کنند. پدر ورا دانیلوونا، پسر بزرگ یاکوب کولاس درباره پدرش توضیحات زیادی مطرح می‌کند: «او انسان ساده‌ای با سبک زندگی دهقانان بود. در خانواده آنها ۱۳ فرزند متولد شدند که چهار نفر آنان در زمان کودکی فوت شدند.» یاکوب کولاس پسر سوم بود، همه فرزندان بعد او از دنیا رفتند. طبق فرضیه‌ای، طبیعت آنچنان نیروی خود را به این نابغه بخشیده که برای دیگران چیزی باقی نمانده است.
پدر ورا معتقد بود، که کولاسا برای هر فرد خانواده شعری سروده است. «زمین جدید» شعر پدرم بود، «در راه آزادی» به پسر وسطی اختصاص داده شده بود، «سیمون موسیقی» برای میخائیل کنستانتینوویچ پسر کوچک یاکوب کولاس سروده شد؛ پدربزرگم برای ماریا دمیترییونا شعر «خانه ریباکوف» را سرایید.
ساعت‌های جیبی و کیک برای کوپالا
یاکوب کولاس حتی در مینسک همیشه سعی داشت به جای زندگی در آپارتمان در خانه حیاط دار زندگی کند. هنگامی که او و خانواده‌اش پس از تخلیه شهر به مینسک بازگشتند در باغ پان روستسکی سکونت یافتند. سپس با توجه به اینکه خانواده‌اش بزرگتر شده بودند به خانه‌ای در نزدیکی پارک گورکی نقل مکان کردند. این خانه در زمان جنگ کاملا در آتش سوخت. بعد از جنگ جهانی، یاکوب کولاس در خانه کوچکی در حوالی آکادمی ملی علوم مستقر شد. در آن زمان او معاون اول آکادمی ملی علوم بود. در سال ۱۹۵۲ خانه بزرگتری در این مکان ساختند که الان موزه است.
یاکوب کولاس بسیار ساده پوش بود و علاقه زیادی به ساعت‌های جیبی بزرگ داشت. از ساعت مچی اصلا خوشش نمی‌آمد. به نوشیدن چای از استکان پایه دار نیز بسیار علاقه‌مند بود. ساده و مانند روستاییان غذا می‌خورد. خیلی دوست داشت برای جمع کردن قارچ به جنگل برود، به همین دلیل از خوردن غذاهای قارچ دار لذت می‌برد. سوپ‌های بلاروسی مثل ورشچاکا را دوست داشت.
موزه با اتومبیل‌های چینی
با توجه به اینکه ورا دانیلوونا دیگر در موزه یاکوب کولاس مشغول نیست، نمی‌تواند دقیقا وضع امروز موزه را بیان کند اما همه خانواده در جریان هست که آنجا چه می‌گذرد. ورا دانیلوونا می‌گوید: «امروزه کودکان را به اجبار به موزه می‌برند، این عمل مناسبی نیست. موزه در مرحله اول ساختاری برای حفظ ارزش‌هاست. بله، امروز افراد زیادی به موزه نمی‌روند، اما تا ۲۰ سال آینده همه چیز ممکن است تغییر کند، و برای بازدید از موزه مردم صف ببندند. اجبار دلسردی می‌آورد.» او معتقد است که در موزه همه چیز همانطور که در زمان نویسنده بوده باید حفظ شود. امروزه در خانه و محیط اطراف آن هیچ چیز مانند آن دوران نیست. در حال حاضر ماشین‌های ساخت چین با اینکه یکی از آنها به جای شورولت، سیتروئن است و هیچ ارتباطی با یاکوب کولاس ندارد، در گاراژ خانه به نمایش گذاشته شده‌اند.
غذاها و کالباس‌های دودی در انبار خانه نمایش داده می‌شوند. مردم فکر می‌کنند که شاعر بسیار ثروتمند بوده است، اما درحقیقت، سیب زمینی، سیب، بشکه‌های خیار شور و کلم ترش که فامیل از روستا می‌آوردند، آن دوران در آنجا بودند.» او ایمان دارد که باید حقیقت حفظ و نمایش داده شود، این وظیفه موزه است و اگر این کار به درستی انجام شود، مردم نیز خواهند آمد.
یادبود به غیر از سالگرد
اکنون ۶۲ سال است که از فوت یاکوب کولاس می‌گذرد. او در این روز از شهر برگشت، برای خرید جعبه شکلاتی برای تولد نوه‌اش ماریا که ۵ ساله می‌شد به مغازه رفت. پس از برگشت به خانه برای صرف غذا به اتاق کارش رفت، حالت خفگی به او دست داد و در گذشت.»
خانواده نویسنده بدون توجه به تاریخ‌ها و سالگردها یاد او را حفظ می‌کند. نوه یاکوب کولاس می‌گوید که «دولت به اندازه کافی برای حفظ یادبود او تلاش می‌کند؛ اما نباید این مورد به برخی تاریخ‌ها، سالگردها و رویدادها ختم شود. بهتر است موردی مرتبط با یاکوب کولاس افتتاح، جست‌وجو یا خریداری شود. جای خالی این امر کمی محسوس است.» با این تفاصیل، نکات مثبت در حفظ یادبود این شاعر کلاسیک ادبیات بلاروس بسیار بیشتر است. نوه شاعر ادامه می‌دهد: «ما بسیار خوشحالیم که سه سال پیش، بدون توجه به هیچ گونه تاریخ و سالگردی در پینسک، با حمایت مقامات محلی و با اجازه استفان، اسقف اعظم پینسک و لونینتسک، تابلوی یادبودی به افتخار ازدواج ماریا دمیتریونا و کنستانتین میخایلوویچ در پینسک، در محل کلیسای واروارینسکی افتتاح شد. برای بلاروس، این احتمالا تنها موردی است، که تابلوی یادبود یک فرد سکولار در کلیسای ارتدکس قرار می‌گیرد.»
مزایا و امتیازات
در دوران شوروی، نگرش مقامات نسبت به وارثان یاکوب کولاس بسیار محترمانه بود. ورا دانیلوونا میتسکویچ می‌گوید: «در صدمین سالگرد زادروز پدر بزرگ، پدرم را به کمیته مرکزی دعوت کردند و پرسیدند که چه چیزی برای خانواده لازم است. او که انسانی ساده بود دست و پایش را سریعا گم کرد، مادرم هم گفت که مورد خاصی نیاز نیست. آخر سر اما آنها برای خانواده جوان برادر بزرگم درخواست مسکن کردند. او یک آپارتمان دو خوابه در یک خانه نوساز و نمادین را که در خیابان یاکوب کولاس قرارداشت، هدیه گرفت. چنین توجهی از طرف دولت وجود داشت.»
در حال حاضر خانواده نویسنده هیچ معافیت و مزایایی ندارد. قبلا مبلغی به ازای حق چاپ آثار یاکوب کولاس پرداخت می‌شد اما الان حق چاپ (کپی رایت یا حق تالیف-م) دیگر معتبر نیست. هیچگونه حمایتی از سوی دولت صورت نمی‌گیرد، حتی در موارد ضروری. اعضای خانواده گاهی برای تحقیق در مورد یاکوب کولاس به خارج سفر می‌کنند، اگر کمکی از طرف سازمان‌های دولتی می‌شد، بسیار راحت‌تر بودیم. می‌توانند گاهی برای اخذ روادید کمک کنند و یا هزینه رفت و آمد را پرداخت نمایند. در حال حاضر ما همه هزینه‌ها را تقبل می‌کنیم و حتی مرکزی برای مراجعه نداریم. ظاهرا این امر برای دولت اهمیتی ندارد، برای آنها «بازار اسلاوی» واجب‌تر است.
