روز‌های دشوار صنعت هوانوردی ایران
مانع اصلی فروش سوپرجت‌های روسی به ایران، این است که ۱۰ درصد قطعات آن آمریکایی است که این امر بدین معناست شرکت سوخو به مجوز اوفک نیاز دارد.
بازگشت تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران، نه تنها قرارداد‌های خرید هواپیما از بوئینگ و ایرباس را به بن بست کشاند، بلکه حتی پرواز‌های خارجی به ایران را کاهش داد.
به گزارش فرارو، چندی پیش یک هواپیمای وابسته به ایرلاین نروژی، در حالی که از دوبی عازم اسلو بود، در اثر نقص فنی در فردوگاه شیراز به زمین نشست. تیمی از مهندسان و تعمیرکاران از نروژ به ایران آمدند، اما با امکانات موجود در ایران نتوانستند نقص هواپیما را مرتفع کنند. هواپیما به یک موتور جدید نیاز داشت، اما به دلیل تحریم‌های آمریکا، امکان انتقال موتور جدید به ایران فعلا میسر نیست.
این واقعه، در واقع به خوبی حال و روز صنعت هواپیمایی ایران را، که به شدت به نوسازی نیاز دارد، نشان می‌دهد. طبق برخی تخمین‌ها، ناوگان هواپیمایی ایران به حدود ۵۰۰ هواپیمای جدید نیاز دارد. به همین دلیل، یکی از نخستین اقدامات مقامات ایران، پس از امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵، امضای قرارداد‌هایی به ارزش ده‌ها میلیارد دلار برای خرید هواپیما‌های جدید از آمریکا و اروپا بود. اما خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از برجام، قرارداد‌های ایران با ایرباس و بوئینگ را نمیه‌تمام گذاشت.
به هم خوردن قرارداد‌های بوئینگ و ایرباس، ایران را به سمت خرید هواپیما از روسیه سوق داد. اما ظاهرا، به دلیل تحریم‌های آمریکا، خرید هواپیما از روسیه هم با موانع و مشکلاتی مواجه شده است.
در دوره کوتاه رفع تحریم‌ها، فقط سه هواپیما از ایرباس به ایران تحویل داده شد. به دلیل ماهیت فراسرزمینی تحریم‌های آمریکا، نه تنها شرکت‌های آمریکایی، بلکه حتی شرکت‌های هواپیماسازی خارجی که از قطعات آمریکایی استفاده می‌کنند، نمی‌توانند کالاهایشان را به ایران بفروشند. ایرباس از جمله این شرکت‌ها بود که به خاطر استفاده از قطعات آمریکایی در هواپیماهایش، نتوانست تمام سفارش‌های ایران را تحویل دهد.
در اوایل ۲۰۱۸، ایران برای نخستین بار خرید هواپیما از شرکت JSC سوخو، مستقر در مسکو، را بررسی کرد. در آن زمان مقامات ایران اعلام کردند که هواپیمای سوپرجت ۱۰۰ روسی به مجوز آمریکا نیاز ندارد، چون قطعات آمریکایی اندکی دارد. اکنون مشخص شده است که این دیدگاه خوشبینانه بوده است.
مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن صنفی شرکت‌های هواپیمایی، اخیرا در گفتگو با یک خبرگزاری ایرانی، از «شرایط سخت صنعت هوانوردی» و نیز وضعیت نابسامان برخی شرکت‌های هواپیمایی ایرانی سخن گفته است.
به نظر می‌رسد که عدم صدور مجوز فروش از سوی دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (اوفک) وزارت خزانه‌داری آمریکا، عامل اصلی منتفی شدن خرید هواپیما از روسیه بوده است. شرکت‌های خارجی که در کالاهایشان از قطعات آمریکایی استفاده می‌کنند، برای فروش این کالا‌ها به کشور‌های تحریم‌شده به مجوز اوفک نیاز دارند.
سامانی به خبرگزاری ایلنا گفت: «شرکت هواپیمایی ایران ایرتور اخیرا تفاهمنامه خرید ۲۰ فروند هواپیمای سوخو را به امضا رسانده بود و یک ایرلاین داخلی هم پیش نویس قرارداد اجاره ۳ فروند هواپیمای سوخو را منعقد کرده بود، اما گویا فعلا به دلیل عدم صدور مجوز اوفک، ورود این هواپیما‌ها منتفی شده است».
به گفته مجله تجاری فوربز، مانع اصلی فروش سوپرجت‌های روسی به ایران، این است که ۱۰ درصد قطعات آن آمریکایی است که این امر بدین معناست شرکت سوخو به مجوز اوفک نیاز دارد.
روس‌ها ظاهرا به فکر جایگزین کردن قطعات آمریکایی هستند، اما این امر، بنا به گفته سامانی زمان بر است. او افزود: «پیش از این سوخو اعلام کرده بود که برخی از قطعات آمریکایی این هواپیما‌ها را تغییر خواهد داد تا برای فروش آن به ایران نیازی به اخذ مجوز از وزارت خزانه داری نباشد، اما نتوانست این اقدام را انجام دهد و احتمالا تغییر قطعات آمریکایی این هواپیما زمان‌بر باشد.».
اما حتی اگر سوخو بتواند به ایران هواپیما بفروشد، باز هم ظرفیت محدود هواپیما‌های این شرکت، فقط بخشی از نیاز‌های ایرلاین‌های ایران را مرتفع خواهد کرد. هواپیما‌های شرکت سوخو ظرفیت حمل مسافران زیادی ندارند. تقریبا می‌توانند ۹۸ مسافر را حمل کنند. بنابراین، هواپیما‌های سوخو نمی‌توانند احتیاج به هواپیما‌های پهن‌پیکر ایرباس و بوئینگ را برطرف کنند. اما به هر حال، در صورت فروش به ایران، در بهبودی ناوگان هواپیمایی ایران موثر خواهند بود.
با خارج شدن روسیه از لیست فروشندگان هواپیما، ایران گزینه‌های دیگری را بررسی می‌کند. یکی از این گزینه‌ها، شرکت هواپیماسازی آنتونوف اکراین است. اما این شرکت هم مانند شرکت سوخو، هواپیما‌های کوچکی می‌سازد.
نظر به خودداری شرکت‌های هواپیماسازی از فروش هواپیما به ایران، مقامات شرکت‌های هواپیمایی ایران خرید هواپیما‌های دست دوم را هم بررسی می‌کنند. چرا که بدون خرید هواپیما، برخی از شرکت‌ها ممکن است نتوانند به کارشان ادامه دهند. مثلا شرکت «دنا» هنوز پرواز عملیاتی ندارد و به دنبال خرید هواپیما است.
به هر حال، هرچند که خرید هواپیما مشکل مهمی برای شرکت‌های ایرانی است، اما تنها مشکل نیست. تحریم سوخت‌رسانی برخی فرودگاه‌ها به هواپیما‌های ایرانی هم مشکلاتی ایجاد کرده است. علاوه بر این، در داخل کشور هم شرکت‌های هواپیمایی دشواری‌هایی دارند. سامانی گفته ایرلاین‌های داخلی «از دولت بابت انجام پرواز‌های غیر اقتصادی چیزی حدود هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بود که ۵۰۰ میلیارد تومان آن در سال ۹۳ با بدهی شرکت آسمان ایر تهاتر شد.» با این حال، «بیش از ۸۰۰ میلیارد تومان از مطالبات ایرلاین‌ها هنوز پرداخت نشده است.»
