نخستین منطقه حفاظت شده که به جمهوری آذربایجان می‌رسد
رییس اداره محیط زیست مراکان آذربایجان غربی از آغاز سرشماری حیات وحش آذربایجان غربی در منطقه حفاظت شده مراکان خبر داد.
جبرئیل قلی پور در جمع خبرنگاران با اشاره به آغاز سرشماری حیات وحش منطقه مراکان گفت: سرشماری وحوش حیات وحش منطقه مراکان آذربایجان غربی با هدف دستیابی به آخرین وضعیت جمعیت حیات وحش منطقه حفاظت شده مراکان از اواسط آذر، شروع و به مدت یک هفته اجرا می‌شود.
وی تصریح کرد: در این شمارش ۴۵ نفر از همکاران محیط زیست، جوامع محلی، دانشگاهیان و دوستداران محیط زیست در حال همکاری هستند. منطقه حفاظت شده مراکان اولین منطقه حفاظت شده کشور است که در سال ۱۳۴۶ از طرف حفاظت محیط زیست اعلام شده است.
رییس اداره محیط زیست مراکان آذربایجان غربی افزود: در منطقه حفاظت شده مراکان 1200 راس قوچ و میش ایرانی و 3400 راس کله بز وحشی زیست می‌کنند که پیش بینی می‌شود با توجه به ایجاد شرایط مطلوب، حیات وحش این منطقه ۲۰ درصد رشد داشته باشد. در این منطقه 7 پایگاه با ۲۱ نفر مجهز برای صیانت از حیات وحش فعال است.
به گزارش ایسنا، منطقه حفاظت شده مراکان تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی قرار دارد. این منطقه در سال 1346 طبق مصوبه شماره یک شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید به عنوان منطقه حفاظت شده به تصویب رسیده است.
از نظر تقسیمات سیاسی، بخش‌هایی از منطقه حفاظت شده مراکان در استان آذربایجان شرقی (شهرستان‌های مرند و جلفا) و بخش‌هایی در استان آذربایجان غربی (شهرستان‌های پلدشت، چایپاره و خوی) قرار گرفته است. نزدیک‌ترین شهرها به این منطقه، شهرهای جلفا و هادی شهر در شمال شرقی این منطقه و شهر قره ضیاالدین در جنوب غربی منطقه است.
به گزارش ایسنا، دسترسی به منطقه، از طریق جاده ترانزیت تبریز به مرز بازرگان (از ایواوغلی تا قره ضیاالدین) است. این منطقه در ضلع شمالی جاده یادشده، واقع است و محدوده‌ای تا مرز ایران با جمهوری آذربایجان (حاشیه رودخانه ارس) را از سمت شمال در بر می‌گیرد، بنابراین علاوه بر جاده یاد شده، جاده قره ضیاالدین به شهرک مرزی ارس و همچنین جاده مرزی جلفا به شهرک ارس به ترتیب ضلع غربی و ضلع شمالی این منطقه را تشکیل می‌دهند.
منطقه حفاظت شده مراکان به علت دارا بودن زیستگاه‌های مختلف از تنوع گونه‌های جانوری برخوردار بوده و با تأثیرپذیری از محیط اطراف خود و به دلیل داشتن ارتفاعات، صخره‌ها، دشت‌ها و تپه ماهورهای متعدد با پوشش گیاهی متنوع استپی، به صورت یک مجموعه ارزشمند از حیات جانوری در شمال غربی کشور درآمده است. گونه‌های بارز علفخواران بزرگ جثه منطقه حفاظت شده مراکان شامل قوچ و میش ارمنی، کل و بز است. همچنین گونه‌هایی مثل گرگ، خرگوش، سیاه‌گوش و … نیز در منطقه مشاهده می‌شود.
از نظر پوشش گیاهی می‌توان به گونه‌هایی مثل پوا، آگروپیرون، گون، چوبک، کلاه میرحسن، میخک، انواع لگومینوز و همچنین تعداد کمی درختچه از نوع تنگرس، شیرخشت، گلابی وحشی اشاره کرد. مراکان دارای گونه‌های جانوری و گیاهی بسیار نادر و متعددی است.
منطقه حفاظت شده مراکان در حوزه شهرستان خوی واقع شده و غرب، جنوب و جنوب غرب شهر جلفا را تشکیل می‌دهد. مرز شمالی این منطقه رودخانه مرزی ارس و جمهوری آذربایجان است.
حداقل ارتفاع منطقه ۷۲۰ متر در بخش شرقی و حداکثر ارتفاع منطقه ۲۱۰۰ متر در ارتفاعات کلیسای سنت استپانوس قرار دارد. به طور کلی دورتادور منطقه حالت دشت و تپه ماهور بوده و ارتفاعات منطقه در بخش میانی آن قرار دارد.
تا قبل از سال ۱۳۴۶ به علت چرای بی‌رویه احشام، قطع اشجار، شکار غیرقانونی و تبدیل علفزارها به زمین‌های کشاورزی و تخریب اراضی در این منطقه به شدت رو به افزایش بود، ولی در سال ۱۳۴۶ پس از برخورداری از عنوان حفاظت شده و سعی و کوشش شکاربانان پوشش گیاهی منطقه احیا شد و جمعیت حیات وحش منطقه رو به فزونی نهاد، به‌طوری که در سال ۱۳۵۶ حدود ۳۰۰۰ راس کل و بز و ۴۰۰۰ راس قوچ و میش در این منطقه شمارش شد.
در سال‌های آتی با حمایت‌های قانونی و مراقبت‌های شبانه روزی وضعیت زیستگاه‌ها بهبود یافت و بر جمعیت جانوران وحشی افزوده شد و همانند بسیاری از مناطق تحت حفاظت دیگر ۲۰ درصد منطقه در قالب سه منطقه امن به منظور حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری با همکاری اداره کل منابع طبیعی مورد حفاظت شدید قرار گرفت.
بر اساس آخرین مساحت اعلام شده با استفاده از سیستم موقعیت زمینی (GPS) در سال ۱۳۸۲، مساحت منطقه حفاظت شده مراکان ۱۰۳,۹۸۳ هکتار است.
خرس قهوه‌ای، سنجاب ایرانی، گراز، گرگ، خرگوش، لک لک سفید، کشیم بزرگ، شاه بوف، قرقی، گونه‌هایی از اردک‌ها، گونه‌های مختلفی از مارمولک‌ها از شاخص‌ترین گونه‌های جانوری منطقه هستند. همچنین مطالعه پستانداران در منطقه حفاظت شده مراکان منجر به شناسایی ۲۸ گونه از ۱۲ خانواده در ۵ راسته شده است که شاخص‌ترین آنها عبارتند از قوچ و میش ارمنی، کل و بز، پلنگ، سیاه گوش، هامستر خاکستری، روباه، شغال، گربه وحشی، گراز، خرگوش، سمور ، هامستر و انواع جوندگان.
در این منطقه تاکنون ۱۲۸ گونه پرنده متعلق به ۳۴ خانواده مورد شناسایی قرار گرفته است که از عمده‌ترین آنها می‌توان به هما، عقاب طلایی، بالابان، کبک دری، تیهو، کبک چیل، کرکس مصری، دال، زاغ بور و … اشاره کرد. از خزندگان و ماهیان منطقه نیز تاکنون ۳۴ گونه مورد شناسایی قرار گرفته است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به افعی البرزی، لاک پشت مهمیزدار غربی، ماهی اسبله و … اشاره کرد.
علاوه بر اجتماع درختان بلوط که ۷۰ درصد پوشش جنگلی منطقه را تشکیل می‌دهد، اجتماعات کوچکی از ولیک، زالزالک، بنه، کیکم، گردو، بادام وحشی و بعضا سماق در منطقه قابل مشاهده است. همچنین تک درختان سیب، گلابی، گوجه وحشی و نسترن نیز در منطقه به چشم می‌خورد.
در اکثر دره‌های پرآب، اجتماعات بزرگ گردو شکوه خاصی به منطقه بخشیده است. همچنین در کنار و حاشیه رودخانه‌ها اجتماعات بید و زبان گنجشک و تبریزی نیز یافت می‌شوند.
