خطر تهدید و فشار هنوز برای عربستان از بین نرفته است
“عربستان به دنبال آن است که به یکی از بزرگ‌ترین بحران‌هایش بر سر قتل جمال خاشقجی پایان دهد اما با تهدید امنیت بین‌المللی و فشار بزرگ‌تری روبه‌رو است.”
به گزارش بازتاب، خبرگزاری فرانسه در گزارشی به تغییر وضعیت داخلی در نظام عربستان در ادامه پیامدهای بحران قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری این کشور در استانبول پرداخته و نوشته است: ریاض هفته گذشته با صدور حکم اعدام علیه پنج تن از متهمان قتل جمال خاشقجی، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان را از دست داشتن در این پرونده تبرئه کرد.
عربستان بارها روایت خود را از قتل خاشقجی تغییر داده است. سعودی‌ها ابتدا آگاهی از این مساله را تکذیب کرده و سپس گفتند خاشقجی در درگیری‌ای در کنسولگری استانبول کشته شده است.
در تازه‌ترین نسخه سعودی‌ها از این ماجرا که پنجشنبه گذشته از سوی دادستان عربستانی مطرح شد، یک گروه ۱۵ نفره تشکیل شده بود که “از طریق متقاعد کردن “خاشقجی، او را از استانبول به عربستان بازگردانند اما کار به قتل ستون نویس واشنگتن پست و جدا کردن اعضای بدن او کشید.
تنها چند ساعت بعد، وزارت خزانه‌داری آمریکا ۱۷ تن از جمله معاونان نزدیک بن سلمان را تحت تحریم‌های خود قرار داد و کنگره آمریکا پیشنهاد داد اقدامی مشترک میان ریاض و واشنگتن برای پیشگیری از تهدید اقداماتی خشن‌تر صورت گیرد.
گروه مشاوره‌ای اوراسیا در این باره می‌گوید: دولت عربستان رسیدگی به تحقیقات و پیگرد قانونی مظنونان در پرونده خاشقجی را سرعت بخشیده تا تشدید احتمالی تنش‌ها را (در این زمینه) از سوی ترکیه و کنگره آمریکا خنثی کند.
این گروه معتقد است که حکومت عربستان همچنان در “وضعیت بحران” قرار دارد.
این دادستان سعودی گفت، دستور قتل خاشقجی از سوی احمد عسیری، معاون سرویس امنیت و اطلاعات خارجی عربستان صادر شده و سعود القحطانی، مشاور حقوقی سابق دربار سعودی نیز در این باره به او مشاوره داده است. هر دوی این افراد از نزدیکان محمد بن سلمان بوده و اخراج شده‌اند.
گروه اوراسیا می‌گوید: با اینکه این تحقیقات تا حد زیادی مستقل نیست، ولیعهد عربستان را از کل این ماجرا جدا کرده اما همچنان چالش‌هایی را برای رهبری سعودی به همراه خواهد داشت.
سرپوش
هیئت تحریریه واشنگتن پست از تناقضات موجود در روایت سعودی‌ها از قتل ستون‌نویس خود انتقاد کرده و دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا را به مشارکت در “سرپوش گذاشتن سعودی‌ها” بر این پرونده متهم کرده است.
واشنگتن پست نوشته است: کنگره باید همه فروش‌های تسلیحاتی و همکاری‌های نظامی با عربستان را تا زمان تکمیل تحقیقات بین‌المللی معتبر درباره قتل خاشقجی متوقف کند.
یک منبع وابسته به ریاست جمهوری ترکیه پس از تماس تلفنی میان ترامپ و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه اظهار کرد، این دو رهبر به توافق رسیده‌اند که هرگونه سرپوش گذاشتن بر این جنایت نباید مجاز دانسته شود.”
این در حالی است که عربستان درخواست‌ها برای تحقیقات بین‌المللی در این پرونده را نپذیرفته است.
استفن هرتوگ، دانشیار مدرسه اقتصاد لندن گفت: در حال حاضر به نظر می‌رسد که فشار آمریکا به زودی (از عربستان) برداشته نمی‌شود و این به آن معنا است که به جز تحریم قراردادهای تسلیحاتی-که ترامپ در برابر آن‌ها مقاوت خواهد کرد- روشن نیست که کنگره چه می‌تواند بکند. تحریم مستقیم محمد بن سلمان همچون تحریم‌های مالی به نظر نامحتمل می‌آیند.
کارشناسان اما بر این باورند که اقدامات سعودی‌ها برای اعمال فشار بر مقامات وفادارشان که در این عملیات دست داشته‌اند، ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد.
بسما مومانی، استاد دانشگاه واترلو کانادا می‌گوید: تهدید کردن آنان که به نظر می‌رسد از دستور پیروی کرده‌اند، برای بن سلمان بسیار خطرناک خواهد بود و همچنین می‌تواند عوامل سرکشی را در سرویس اطلاعاتی عربستان به وجود بیاورد.
نام عسیری که در ارتش عربستان همچون یک قهرمان جنگ است، در میان نام ۱۷ نفر سعودی که تحت تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند، وجود ندارد اما به نظر می‌رسد که از بازی کنار گذاشته شده باشد.
ملک سلمان در رویارویی با عواقب این بحران، دستور احیای دستگاه اطلاعاتی کشور خود را به سرپرستی محمد بن سلمان صادر کرد؛ بن سلمانی که به طور موثر رقبای سیاسی خود را خنثی کرده و تسلط خود بر ارتش و نهادهای امنیتی را افزایش داده است.
حمایت از وفاداری
اردوغان گفته است، دستور قتل خاشقجی از سوی “بالاترین سطح دولت سعودی” صارد شده و احتمالا به محمد بن سلمان اشاره دارد.
آنکارا گفته است، تازه‌ترین توضیحات ارائه شده از سوی پادشاهی عربستان “ناکافی” بوده است.
رسانه‌های ترکیه نیز در راستای ادامه اعمال فشار خود بر عربستان به دنبال این پرونده، گزارش کرده‌اند که آنکارا مدارک بیشتری در دست دارد که با نسخه سعودی ها از روایت قتل این روزنامه‌نگار در تضاد است؛ از جمله یک فایل صورتی ضبط شده دیگر.
مومانی، استاد دانشگاه واترلو کانادا می‌گوید: سعودی‌ها فکر می‌کنند می‌توانند بازی را بدون دادن امتیاز به حریف کش دهند تا آب‌ها از آسیاب بیفتد. این صداهای ضبط شده آخرین اهرم فشاری هستند که ترکیه در دست دارد و طی چند روز گذشته روشن کرده‌اند که به طور گسترده آن را به اشتراک می‌گذارند.
به نظر می‌رسد اعضای ارشد خاندان سلطنتی عربستان در داخل کشور موضع متحدی در دفاع از پادشاهی سعودی دارند.
ملک سلمان و پسرش تور داخلی بی‌سابقه‌ای را برای استفاده از روابطشان با قبایل مختلف و رهبران دینی به راه انداختند تا حمایت از وفاداران به رهبری خود را افزایش دهند.
به گفته چندین تن از شهروندان عربستان، واعظان شهرهایی همچون جده و اما جمعه‌ها در هفته‌های اخیر از رهبران عربستان دفاع کرده و خواستار “وفاداری” محکم مردم به آنان شده‌اند اما به نظر می‌رسد این بحران در کنترل مطلق بن سلمان بر قدرت خللی ایجاد کرده است.
گروه اوراسیا می‌گوید: دوران تصمیم‌گیری بر مبنای اتفاق نظر اعضای ارشد خاندان سعودی به پایان رسیده بود اما محمد بن سلمان همچنان ناچار خواهد شد از بخشی از قدرتی که طی چند سال گذشته اندوخته، صرف نظر کند. پدرش هم‌اکنون در تصمیم‌گیری‌ها بیشتر شرکت دارد و اعضای خاندان حاکم نیز احتمالا خواستار ورود بیشتر در مشاوره‌ها هستند.
