مهم‌ترین مشکلات کاردرمانی در ایران
رئیس انجمن علمی کاردرمانی ایران ضمن انتقاد از عدم پوشش بیمه‌ای و نبود “نظام ارجاع” دقیق برای ارائه خدمات کاردرمانی در ایران گفت: درحالی که باید بین ۶ تا ۸ هزار کار درمانگر در کشور داشته باشیم، این تعداد در حال حاضر حدود ۴ هزار نفر هستند که این رقم با استانداردهای جهانی فاصله دارد.
دکتر مهدی علیزاده، در نشستی که به مناسبت صد و یکمین سالگرد کاردرمانی برگزار شد با بیان اینکه تعداد کاردرمانگران در ایران به اندازه استاندارد نیست، گفت: در کشورهای کمتر توسعه یافته به ازای هر یک میلیون نفر حدود ۶۰ کاردرمانگر وجود دارد و است و این تعداد در کشورهای توسعه‌یافته تا صد نفر کاردرمانگر مشغول فعالیت هستند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، ضمن مقایسه وضعیت کاردرمانی در ایران با وضعیت جهانی آن توضیح داد: از لحاظ استانداردهای علمی وضعیت کاردرمانی در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته فاصله چندانی ندارد، به همین دلیل بسیاری از متخصصان این حوزه بعد از خروج از کشور به سرعت در مراکز پیشرفته دنیا جذب می‌شود. این در حالیست که این رشته در حال حاضر جایگاه خود را در سیستم بهداشت و درمان پیدا نکرده است. به عبارت دیگر نظام سلامت و سیستم بهداشت و درمان کشور همچنان متوجه اهمیت این رشته نشده‌اند و به همین دلیل وضعیت ایران از این لحاظ با وضعیت جهانی رشته تفاوت‌هایی دارد.
وی با بیان اینکه بر این اساس باید بین ۶ تا ۸ هزار کار درمانگر در کشور داشته باشیم گفت: در حال حاضر این تعداد حدود ۴ هزار نفر هستند که و تنها ۳ هزار نفر آنها مشغول فعالیت‌اند.
علیزاده با بیان اینکه در کاردرمانی سلامت به معنی بیمار نبودن نیست، اظهار کرد: برای مثال به فردی که سکته کرده است نمی‌گوییم که سلامتش از بین رفته است. در نهایت نیز تلاش می‌کنیم تا فرد را به جامعه برگردانیم. با این وجود به دلیل اینکه” نظام ارجاع”، کار درمانی را به درستی نمی‌شناسد جذب این تعداد از کمبود نیروی کار درمانگر به سرعت ممکن نیست و به دلیل نبود پوشش بیمه‌ای برای مراجعه کنندگان نیز جذب این تعداد کاردرمانگر و فراهم کردن اشتغال آنها کار راحتی نیست.
وی با بیان اینکه کاردرمانی یکی از ریشه‌های توانبخشی و شاخه‌های علوم پزشکی است، گفت: هدف کلی کاردرمانی به حداکثر رساندن استقلال افرادی است که به هر دلیلی دچار ناتوانی در اعمال روزمره شده‌اند. هیچ محدودیتی درباره اختلالات وجود ندارد و هر نارسایی که به نحوی در عملکرد فرد محدودیت ایجاد کند در کاردرمانی مورد توجه قرار می‌گیرد.
رئیس انجمن عملی کاردرمانی ایران، با تاکید بر اینکه شاخص سنی نیز در مورد کار درمانی مطرح نیست، توضیح داد: برای مثال کودکی که به دنیا می‌آید و مشکلات تکاملی و رشدی دارد، می‌تواند توسط یک کاردرمان ویزیت شود.
وی با بیان اینکه محدوده کاردرمانی بسیار جامع و کل‌نگر است، تصریح کرد: از هر فرد انتظار می‌رود تا فعالیت‌های روزمره را به خوبی انجام دهد، به همین دلیل کاردرمانگر می‌تواند روی افزایش کارآمدی افراد نیز کار کند، برای مثال به فردی که به دلیل سکته مغزی دچار مشکل شده است و نمی‌تواند وظایفش را انجام دهد به کمک می‌کند تا کارآیی خود را بازیابد. محدوده این مداخلات تنها روی جسم فرد نیست بلکه هدف کار درمانی بهبود و ارتقای کیفیت زندگی فرد در همه ابعاد آن است.
تنها ۱۳۰ کاردرمانگر در بهزیستی استخدام هستند
محمدرضا اسدی، نایب رئیس انجمن کاردرمانی با بیان اینکه کاردرمانی به کل سلامت فرد ارتباط دارد و تنها جسمی نیست، گفت: سلامت روان فرد نیز در کاردرمانی توجه قرار می‌گیرد. در حال حاضر معلولان ۱۳ تا ۱۵ درصد افراد هر جامعه را تشکیل می‌دهد و نیازمند دریافت خدمات مستمر از این رشته هستند. این معلولان در طیف‌های مختلف، از خفیف تا شدید هستند اما تنها بخش محدودی از آنها تحت پوشش بهزیستی قرار می‌گیرد.
به گزارش ایسنا، معاون سابق توانبخشی بهزیستی استان تهران با بیان اینکه در حال حاضر حدود یک میلیون و ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر معلول در کشور وجود دارد و این افراد نیازمند خدمات توانبخشی هستند، اظهار کرد: این افراد باید به شکل مستمر خدمات توانبخشی را دریافت کنند و این فرایند نیازمند نظام ارجاع دقیق، آگاه‌سازی کافی و نظام ارجاع اولیه صحیح است.
وی با بیان اینکه تنها در ۱۳ دانشکده کشور رشته کاردرمانی تدریس می‌شود وتنها در ۸ تا ۹ استان کاردرمانگران در حال فعالیت هستند، اظهار کرد: تا زمانی که افراد با این رشته ناآشنا باشند، در زمان طلایی نیز به متخصص کاردرمانگر مراجعه نمی‌کنند. در حال حاضر در سازمان بهزیستی تنها ۱۳۰ نفر در حوزه کاردرمانی استخدام هستند. این در حالیست که حتی در بیمارستان های تحت پوشش نظام سلامت، مجوز استخدامی برای کاردرمانگران وجود ندارد. در استان‌هایی که کاردرمانگران فعال هستند نیز آنها در همه بیمارستان‌ها حضور ندارند.
نایب رئیس انجمن کاردرمانی با بیان اینکه کاردرمانی یک فرایند طولانی مدت است و گاهی ممکن است فرد تا چندین سال نیازمند دریافت خدمات آن باشد توضیح داد: این مسئله بار مالی سنگینی را متوجه خانواده‌ها می‌کند. کمتر از ۱۰ درصد از بیمارستان‌های عمومی خدمات توانبخشی دارند و کمتر از ۵ درصد خدمات آنها مربوط به حوزه کار درمانی است و آنها عمدتا در حوزه فیزیوتراپی فعال هستند، این در حالیست که با استفاده از کار درمانی و کاهش عوارض بسیاری از بیماری‌ها می‌توان به کاهش کلی هزینه‌های خانواده کمک کرد.
عضو هیئت مدیره مجمع عمومی انجمن‌های علمی کشور با بیان اینکه مجوز استخدامی برای کارفرمایان از سوی وزارت بهداشت تعریف شده و سازمان بهزیستی نمی‌تواند مجوز فعالیت کار درمانگران را صادر کند، اظهار کرد: بنابراین مسئولیت این افراد با وزارت بهداشت است. کاردرمانگران تنها می‌توانند مجوز مرکز نگهداری معلولان را از سازمان بهزیستی دریافت کنند و از کسانی که از وزارت بهداشت مجوز گرفته‌اند برای کاردرمانگری بهره بگیرند. بنابراین با توجه به این تنگناها در محورهای استخدامی وزارت بهداشت باعث شده تا به جامعه هدف آنها، یعنی معلولان آسیب برسد.
عدم پوشش بیمه‌ای، مهم‌ترین چالش کاردرمانی در ایران
عماد ملازاده، دبیر انجمن علمی کاردرمانی ایران مهم‌ترین مشکل حوزه کاردرمانی را عدم پوشش بیمه این خدمات دانست و گفت: در دنیا خدمتی بیمه نمی شود مگر آنکه نیاز بیشتری به آن وجود داشته باشد. اما چنین دیدگاهی در کشور وجود ندارد و بیمه‌ها اعلام می‌کنند بودجه کافی برای این منظور ندارند؛ این در حالی که خدمات فیزیوتراپی را تحت پوشش قرار داده‌اند. نباید فراموش کرد که در دنیا رویکرد پیشگیرانه حاکم است و با استفاده از این رویکرد می‌توان از آسیب‌های ثانویه کم کرد.
وی با بیان اینکه یک و نیم تا دو میلیون فرد مبتلا به اوتیسم در کشور وجود دارد، اظهار کرد: با استفاده از این خدمات می‌توان به تدریج مشکلات آنها را کاهش داد، اما بسیاری از مراجعه کنندگان به دلیل هزینه‌های بالا بعد از مدتی مراجعه، از تعداد جلسات حضورشان کم می‌کنند و این مسئله باعث می‌شود تا به بیماران آسیب‌های جدی وارد شود.
وی افزود: بسیاری از درمانگران حتی از حق الزحمه اصلیشان چشم پوشی می‌کنند. برای مثال در حال حاضر تعرفه ۴۵ دقیقه کار درمانی حدود ۶۰ هزار تومان است اما بسیاری از کاردرمانگران از دریافت تمام این هزینه صرف نظر می‌کنند.
ملازاد با بیان اینکه به دلیل نبود خدمات بیمه‌ای کلینیک‌ها مراجعان کمتری دارند و همین مسئله باعث این می‌شود تا باب سوءاستفاده نیز باز شود، توضیح داد: مداخلات بین رشته‌ای مثل حضور بسیاری از روانشناسان در حوزه کار درمانی باعث می‌شود تا افراد غیر متخصص و تحصیلکرده وارد بازار کار شوند. بسیاری از این افراد مجوز ندارند و به این ترتیب وزارت بهداشت مسئول برخورد با آنها نیز شناخته نمی‌شود. همچنین تامین اجتماعی، هلال احمر یا آموزش و پرورش استثنایی نیز از کارشناسان توانبخشی بهره مند نمی‌شود و بسیاری از آنها خیلی هوشمندانه بعد از گذراندن طرح، هیچ تعهدی برای استخدام آنها نمی‌دهند. همچنین هر چند اساسنامه مرکز جامع توانبخشی تهیه شده اما مسئول فنی آنها به جای یک متخصص کاردرمانگری باید یک پزشک متخصص باشد.
