امتیازگیری چینی‌ها از ایران
کشور در شرایط جدیدی قرار گرفته است. خروج آمریکا از برجام و موج جدید تحریم‌ها، بدون شک فعالیت‌های سرمایه‌گذاری در ایران به‌ویژه در بخش سرمایه‌گذاری خارجی را با شرایط جدیدی روبه‌رو می‌کند.
به گزارش بازتاب، لیلا مرگن در شرق نوشت: در این میان یک منبع مطلع که نخواست نامش فاش شود، اعلام کرد: چینی‌ها برای تدوام همکاری‌های معدنی در ایران پیش‌شرط‌هایی گذاشته‌اند که حداکثر منافع را برای آنها تضمین کند. این خبر وقتی بااهمیت می‌شود که جمال کسیانی، رئیس خانه معدن آذربایجان‌غربی هم می‌گوید: چینی‌ها برای سرمایه‌گذاری در بخش سنگ ساختمان با این شرط که محصول را با خود از ایران خارج کنند، مایل به سرمایه‌گذاری هستند. حال این پرسش مطرح است که آیا خروج کل محصول استخراج‌شده از معادن سنگ ساختمان که با سرمایه‌گذاری چینی‌ها فعال شده است، تأمین‌کننده منافع ملی ایران خواهد بود؟ دبیر کل انجمن سنگ ایران بر این باور است که با توجه به تأمین نیاز داخل و اشباع بازار، خروج سنگ به‌صورت خام از کشور توسط چین مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما آرمان خالقی، عضو هیئت‌مدیره خانه صنعت و معدن، تأکید می‌کند: اگر قرار است چینی‌ها سنگ ساختمانی را بدون فراوری از کشور خارج کنند، بهتر است درِ معادن را ببندیم و آن را استخراج نکنیم. به اعتقاد خالقی، برای حفظ منافع ملی باید قراردادهایی که با چین در زمینه معدن بسته می‌شود، توسط یک کارگروه متشکل از اعضای بخش خصوصی، دولت، مجلس و قوه قضائیه بررسی شود. دوران جدید و اعمال تحریم‌هایی شدیدتر علیه ایران توسط آمریکا، امکان جذب سرمایه‌گذار خارجی در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور را با مشکلات بیشتری مواجه می‌کند. در چنین شرایطی، طبیعی است که در جریان رایزنی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی ناگزیر به ارائه امتیازاتی باشیم تا بتوانیم از فرصت‌ها استفاده کنیم، اما در استفاده از فرصت‌ها باید منافع ملی را هم در نظر بگیریم. منبعی که نخواست نامش فاش شود اعلام کرد چینی‌ها در شرایط جدید، به‌دنبال کسب حداکثر منافع هستند. این خبر زمانی مهم‌تر جلوه می‌کند که جمال کسیانی، رئیس خانه معدن آذربایجان‌غربی بیان می‌کند: در استان آذربایجان‌غربی بسته‌های فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش معدن برای مشارکت چینی‌ها، در حال استخراج و تهیه است. چینی‌ها در بخش سنگ ساختمان تمایل دارند که معادن را استخراج کرده و محصول را به خارج از ایران صادر کنند. او درباره شرایط همکاری با چین عنوان می‌کند: احتمالا سرمایه‌گذاری در بخش معدن در قالب فاینانس‌های نفتی انجام شود یا اینکه در سنگ زینتی محصول استخراج‌شده از معادن توسط سرمایه‌گذار چینی، صادر خواهد شد.
موافقت مشروط با جذب سرمایه‌گذار خارجی
آیا صادرات به شرط صدور کل محصول استخراج‌شده از معدن سنگ ساختمانی توسط یک شرکت چینی، منافع ایران را تأمین می‌کند؟ آرمان خالقی، عضو هیئت‌مدیره خانه صنعت و معدن عنوان می‌کند: با توجه به اینکه در دور جدید تحریم‌ها هستیم از سوی دیگر دولت در بخش معدن خوب کار نکرده و سرمایه‌گذاران زیادی را جذب نکرده است، سرمایه‌گذاران داخلی هم مجاب نشده‌اند که در این حوزه وارد شوند، طبیعی است که راغب باشیم از سرمایه‌گذاران خارجی استفاده کنیم. او ادامه می‌دهد: بخش معدن به تجهیزات و ماشین‌آلات سنگین و خاص خود نیاز دارد که باید از خارج تأمین شود و چینی‌ها می‌توانند نیازهای ایران را برآورده کنند. از سوی دیگر در شرایط جدید به جز چند کشور، سایر کشورها مایل به سرمایه‌گذاری در ایران نیستند. خالقی تأکید می‌کند: البته این به مفهوم آن نیست که در عقد قرارداد با چینی‌ها منافع ملی در نظر گرفته نشود. به هر قیمتی نباید با چینی‌ها قرارداد ببندیم. او اضافه می‌کند: باید به چینی‌ها امتیازات بلندمدت‌تر بدهیم تا برای سرمایه‌گذاری در ایران ترغیب شوند، اما حتما قراردادها با چین باید شفاف باشد. اگر بنا به مصالحی نباید نام شرکت‌های طرف قرارداد با ایران اعلام شود که این شرکت‌ها مشمول تحریم‌های آمریکا نشوند، باید قراردادهای معدنی در کمیته‌ای متشکل از کارشناسان دولت، مجلس، بخش خصوصی و قوه قضائیه بررسی شود تا منافع ملی ایران در این قراردادها لحاظ شود و قراردادی با شرایط عادلانه امضا شود. او می‌گوید: برای ورود چینی‌ها به ایران باید به آنها امتیاز بدهیم و روی این اصل در مذاکرات تأکید کنیم که منافع ما هم باید تضمین شود. در این شرایط چینی‌ها هم به دنبال کسب حداکثر امتیاز هستند. قهر خواهند کرد. خواهند رفت و دوباره بازمی‌گردند تا در مذاکرات به نقطه تعادل برسیم. اساسا در چنین شرایط و حین چانه‌زنی باید حوصله داشته باشیم.
خروج سنگ خام و فعال‌شدن معادن
برخلاف عضو هیئت‌مدیره خانه صنعت و معدن، احمد شریفی دبیرکل انجمن سنگ ایران خروج سنگ خام از ایران را عاملی برای فعال‌شدن بخش معدن کشور معرفی می‌کند. او می‌گوید: درحال‌حاضر 27 میلیون تن ظرفیت تولید در بخش سنگ ساختمان داریم. اما از دو هزار واحد معدنی در این حوزه، هزار معدن به دلیل نداشتن بازار، نبود حمایت از سوی دولت، بازنشدن بازار صادراتی، تأمین‌نشدن نقدینگی و نبود ماشین‌آلات تعطیل شده‌اند. به گفته شریفی تولید کشور در بخش سنگ ساختمانی به حدود هشت تا 9 میلیون تن رسیده است. از این میزان 500 هزار تن به صورت فراوری‌شده و یک میلیون تن به صورت غیرفراوری و بقیه هم در داخل مصرف می‌شود که بازار داخل با همین میزان تولید هم به مرز اشباع رسیده است بنابراین ناگزیریم برای فعال‌شدن بخش معدن، بازارهای صادراتی داشته باشیم. او یادآور می‌شود: متأسفانه همواره شعار خام‌فروشی باعث تعطیل‌شدن معادن شده است. اگر چینی‌ها در ایران سرمایه‌گذاری کنند، تمام معادن ایران درگیر این سرمایه‌گذاری نمی‌شود و این به معنی تاراج منابع نیست بلکه بخش کوچکی از ذخایر را با سرمایه‌گذاری چینی‌ها به خارج صادر می‌کنیم.
اماواگرهای چینی‌ها
شریفی از عدم تمایل چینی‌ها برای ورود به بخش معدن ایران هم خبر می‌دهد. او می‌گوید: ما با چینی‌ها برای سرمایه‌گذاری مشترک صحبت کردیم. آنها به دلیل نبود شرایط ثبات در ایران مایل به همکاری مشترک با ما نیستند. به باور او ترکیه با استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی میزان صادرات سنگ خود را به 2.5 میلیارد دلار رسانده و نیمی از سنگی که صادر می‌کند به صورت نیمه‌فراوری‌شده است. درحالی‌که ایران فقط 300 میلیون دلار صادرات سنگ دارد. دبیرکل انجمن سنگ ایران تأکید می‌کند: چین اگر با ایران وارد همکاری شود، چاره‌ای ندارد جز اینکه امکانات و نیروی انسانی خود را از داخل ایران تأمین کند زیرا ارزان‌تر تمام می‌شود. این کشور نمی‌تواند همه نیروهای مورد نیاز را با خود از چین بیاورد. ضمن آنکه باید به چینی‌ها بگوییم بخشی از تولید حاصل از سرمایه‌گذاری خود را صادر و بخشی را فراوری کنند. تأکید کنیم که نیروی انسانی به کار گرفته‌شده در معدن نباید چینی باشند. اگر سرمایه‌گذار چینی ایجاد ارزش‌افزوده و معدن را فعال کرد، نباید نگران باشیم که گوشه‌ای از چهار میلیارد تن ذخایر سنگ ما خراش بردارد.
چین صاحب تکنولوژی ارزان
مهدی کرباسیان، رئیس هیئت عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) که از شرط چینی‌ها برای مشارکت در پروژه‌های سنگ معدن آذربایجان غربی اطلاعی ندارد درباره نحوه مذاکره با چین برای کسب حداکثر منافع ایران می‌گوید: چین حدود 47 درصد تولید بخش معدنی دنیا را در اختیار دارد و بسیاری از شرکت‌های اروپایی با سرمایه‌گذاری مشترک در چین، تکنولوژی مناسب را به این کشور منتقل کرده‌اند. در نتیجه چین می‌تواند تکنولوژی روز دنیا را ارزان‌تر برای ایران تأمین کند. البته در برخی ماشین‌آلات هم هنوز به انواع اروپایی و آمریکایی نیاز است. او اضافه می‌کند: اگر چین رابطه‌اش با ایران نزدیک شود و بتوانیم در حوزه اقتصادی نزدیک‌تر با آنها کار کنیم، در حوزه معدن و صنایع معدنی به دلیل پیشتازبودن چین، می‌توانیم رنگ تحریم در این حوزه را بسیار کم‌رنگ کنیم.
به گفته کرباسیان با توجه به 20 میلیارد یورو فاینانس که در دولت یازدهم عملیاتی شد و حدود نزدیک به چهار میلیارد دلار آن در بخش معدن به کار گرفته شد، چینی‌ها در بخش‌های مختلف از جمله کارخانجات و… با ایران مشارکت کردند. در اجرای پروژه‌های فاینانس، ایران نفت به چین می‌فروشد و به‌جای بخشی از پول نفت در قالب خطوط اعتباری و فاینانس، از مشارکت چینی‌ها در اجرای پروژه‌های ایران بهره‌مند می‌شود. حال این پرسش مطرح است که اگر چینی‌ها با شرط صادرات مواد معدنی به خارج با ایران وارد همکاری شوند، پول نفت چگونه به کشور باز خواهد گشت.
مدیرعامل ایمیدرو دراین‌باره می‌گوید: در رابطه با مدل نفت، «بسته یک» طراحی شده بود. قرارداد آن بسته شد. 20 میلیارد یورو اعتبار آن بود که از همه آن استفاده شد و اقساطش اگر برگردد، به بانک مرکزی جمهوری اسلامی بازمی‌گردد که مسئله حل است. در مورد قرارداد جدید نفتی، مذاکراتی انجام شده ولی هنوز به مرحله عملیاتی نرسیده است. او ادامه می‌دهد: در حوزه معدن اطلاعی ندارم که چینی‌ها چه پیشنهادی دارند. سرمایه‌گذاران این کشور چندین کارخانه و شرکت‌هایی در رابطه با فولاد و مسائل متنوع دیگر در زنجان، کرمان و خراسان جنوبی ایجاد کرده‌اند. ولی این فعالیت‌ها ربطی به دولت‌ها ندارد. شرکت‌های خصوصی چینی در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند و بعضا محصولات خود را براساس قوانین ایران صادر می‌کنند و تاکنون مشکلی وجود نداشته است.
