اجرای تحریم‌های آمریکا علیه ایران موقتاً متوقف می‌شود؟
دومین جلسه رسیدگی به شکایت ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری در حالی امروز در جریان است که آمریکا همچنان در پی ردصلاحیت این محکمه بین‌المللی برای رسیدگی به پرونده ایران است؛ درخواستی که با توجه به سوابق شکایت آمریکا بر اساس همین عهدنامه مودت میان ایران و آمریکا، مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد.
به گزارش تابناک؛ پس از خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌های ظالمانه، یکی از اقدامات حقوقی ایران، طرح شکایت از آمریکا به «دیوان بین المللی دادگستری / International Court of Justice» بود. ایران در این شکایت مطرح کرده که آمریکا با وضع تحریم‌ها، عهدنامه مودت دو کشور را نقض کرده است. «عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی» بین دولت شاهنشاهی ایران و دول متحده آمریکا در 23 مرداد سال 1334 بین نمایندگان دو کشور امضا شد و همان سال به تصویب مجالس شورای ملی و سنا و بعدا به امضای محمدرضا شاه رسید و جنبه قانونی یافت.
با وجود آنکه روابط ایران و آمریکا پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران قطع شد و در ادامه نیز سطح تنازع میان دو کشور مستمراً رو به فزونی گذاشت، اما این عهدنامه لغو نشد و هنوز پابرجا مانده است. در متن دادخواست نوزده صفحه‌ای ایران که به دبیرخانه دیوان تسلیم شده، به همین عهدنامه تکیه شده و تاکید گردیده که آمریکا با وضع تحریم‌های ظالمانه کاملاً برخلاف این عهدنامه عمل کرده است.
این نشست از روز دوشنبه آغاز شد و تا روز پنجشنبه تداوم خواهد داشت. بر اساس قوانین دیوان بین المللی دادگستری، کشورهای طرف دعوا حق دارند در میان 15 قاضی رسیدگی کننده به پرونده نماینده ای داشته باشند. با توجه به آنکه هیچ ایرانی در میان 15 قاضی نبود، جمشید ممتاز که در پرونده کنوانسیون خزر نیز نقش ویژه‌ای داشت، به عنوان قاضی ایران معرفی شد و ادای سوگند کرد. در ادامه محسن محبی، یکی از وکلای دولت ایران به طرح شکایت در مقابل قضات پرداخت و سپس ادامه رسیدگی به امروز موکول شد.
وکلای دولت آمریکا درصدد هستند که دیوان بین المللی دادگستری را فاقد صلاحیت حقوقی برای رسیدگی در این پرونده معرفی کنند و بدین ترتیب اجازه ندهد این پرونده را به سرانجام برسد. با این حال با توجه به آنکه آمریکا در سال 1358 درباره تسخیر سفارت این کشور توسط دانشجویان به دیوان بین‌المللی دادگستری اقامه دعوا کرد و در این دعوا، با تکیه بر عهدنامه مودت ایران را نیز محکوم کرد، نمیتواند در کیس حقوقی مشابه، استدلال حقوقی متکی بر عدم صلاحیت دادگاه را مطرح کند.
رسیدگی به پرونده ایران و صدور حکم توسط دیوان بین المللی دادگستری ممکن است بین چهار تا شش ماه به طول بیانجامد و با توجه به آنکه این رویه بسیار طولانی است، دادگاه لاهه تا روز پنجشنبه باید تصمیم گیری کند که آیا تا رسیدگی نهایی به این پرونده، دستور توقف موقت تحریم‌های آمریکا علیه ایران را پیش از رسیدگی ماهوی به این پرونده صادر کند.
بنابر تصریح مقامات دیوان بین‌المللی دادگستری که مهم‌ترین نهاد حقوقی سازمان ملل متحد محسوب می‌شود، همه آرای این دیوان تاکنون اجرا شده اما واقعیت آن است که برخی از کشورها از جمله آمریکا در مواردی احکام دیوان بین‌المللی دادگستری را نادیده گرفته اند. کشورها موظف به اجرای احکام دیوان بین‌المللی دادگستری هستند اما این نهاد ابزار لازم برای اجرای آرای خود را ندارد و در نهایت شاکی برای اجرای حکم باید به شورای امنیت سازمان ملل مراجعه کند و با مکانیزم قطعنامه شورای امنیت در پی دستیابی به حقوق خود باشد.
با این حال با توجه به آنکه آمریکا از حق وتو در شورای امنیت برخوردار است، در صورتی که آمریکا در این دادگاه محکوم شود اما برخلاف رویه مرسوم در حقوق بین الملل، این حکم را اجرا نکند، ایران می‌تواند به شورای امنیت سازمان ملل شکایت کند. در این شورا قطعنامه‌ای علیه کشور ناقض حکم دیوان بین المللی دادگستری به عنوان رکن سازمان ملل باید صادر شود که با توجه به حق وتوی آمریکا، بعید به نظر می‌رسد این قطعنامه صادر شود.
با این حال با توجه به آنکه «دیوان بین المللی دادگستری / International Court of Justice» به عنوان نهاد مورد توافق همه کشورهای عضو سازمان ملل به عنوان مرجع قضایی بین الملل شناخته می‌شود و احکام آن برای همه کشورها لازم الاجرا است و در همین راستا با عنوان «دادگاه جهانی / World Court» نیز خوانده می‌شود، حتی در صورتی که آمریکا در این دادگاه محکوم و حاضر به اجرای حکم نشود، موضع بین المللی ایران در مقابله با تحریم‌های ظالمانه آمریکا تقویت می‌شود و موضع آمریکا در ائتلاف سازی بین‌المللی علیه ایران جهت برقراری رژیم یکپارچه تحریم‌ها، تضعیف خواهد شد.
