نگهداری از آثار هنری در مترو راضی‌کننده نیست

خالق اثر تابلو سفالی «تهران قدیم» در ایستگاه مترو میدان تجریش معتقد است: نگهداری از آثار هنری هنرمندان در مترو مربوط به شرکت بهره‌برداری می‌شود که متاسفانه چندان راضی‌کننده نیست.

مهدی عباسی‌نژاد در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه شرایط استانداردی برای نظافت آثار هنری در مترو تعریف نشده است، گفت: متاسفانه دو نمونه از آثار من را هم که تمیز کرده بودند، بدتر کثیف شده بود. من و همسرم سال‌ها است که در این حوزه کار می‌کنیم. یکی از کارهای بی نظیر همسرم در ایستگاه مترو مهرآباد نیز به همین مشکل دچار شد و بعد از تمیز کردن آن به حدی کثیف شد که زیبایی و ظرافت کار را به هم زد.

او اظهار کرد: نگهداری از آثار هنری هنرمندان در مترو به شرکت بهره‌برداری مربوط می‌شود که متاسفانه چندان راضی‌کننده نیست. مسوولی برای حفاظت و نگهداری از آثار هنری در مترو وجود ندارد. چند بار هم پیشنهاد دادیم و سعی کردیم در این زمینه وارد گفت‌وگو شویم اما نشد. شاید مترو کمبود نیرو دارد یا متخصصی برای این کار وجود ندارد؛ البته حدود دو سال پیش از هنرمندان دعوت شد که به عنوان پیمانکار گروهی تشکیل دهند تا تابلوها را مرمت کنیم اما شرایطی که اعلام کردند برای کار رضایت‌بخش نبود.

این هنرمند با بیان اینکه شرایط نگهداری از آثار هنری در متروی مشهد بهتر از تهران است، اعلام کرد: زیرا مسوول مشخصی برای این کار در متروی مشهد وجود دارد و مسوولیت سفارش و ساخت تابلوهای هنری به عهده بهره‌بردار است و تا آنجا که من می‌دانم بخش عمرانی بیشتر از دو تابلو را اجرا نکرده است. اینکه افرادی دلسوز و متخصص مسوولیت نگهداری از آثار هنری را بر عهده بگیرند، شرایط بهتری به وجود می‌آورد زیرا قرار است تابلوهایی که ما می‌سازیم ۵۰ سال روی دیوار بماند و عمر کند.

چه زمانی بیشترین آسیب به آثار وارد می‌شود؟

عباسی‌نژاد با اعلام اینکه بیشترین آسیب، زمانی به آثار وارد می‌شود که می‌خواهند کار را تحویل بهره‌بردار دهند، اضافه کرد: معمولا هنرمندان در پایان کارِ عمرانی، تابلوها را نصب می‌کنند که برخی کارهای مربوط به ایستگاه‌های مترو نیمه‌تمام مانده است و زمانی که بهره‌بردار می‌خواهد ابزار کار خودش را بیاورد، شرایط پیچیده و شلوغی به وجود می‌آید و به تابلوها آسیب وارد می‌شود.

وی بیان کرد: به عقیده من مردم به آثار هنری کمتر آسیب می‌رسانند و اگر هم این اتفاق بیفتد، ناخواسته انجام می‌شود؛ برای مثال در یکی از ایستگاه‌ها تابلو نصب شد اما پله‌برقی هنوز نصب نشده بود، زمانی که در حال نصب پله برقی بودند به یکی از تابلوها آسیب وارد شد و بخشی از آن شکست. همچنین در ایستگاه حبیب‌الله سیلاب باعث بهم‌ریختگی کار شد.

او معتقد است: آثار هنری موجود در مترو نظر گردشگران بسیاری را جلب می‌کند. بسیاری از گردشگران خارجی از مترو استفاده می‌کنند و زمانی که من با برخی از آنها وارد گفت‌وگو می‌شوم نظرات جالبی درباره آثار هنری ایرانی در مترو دارند.

این هنرمند درباره اینکه چرا هنرمندانی که آثارشان را به مترو واگذار می‌کنند، برای نگهداری درست از آن تضمین نمی‌خواهند؟ بیان کرد: بخش‌های مختلف مترو باید با هنرمندان همکاری کنند که بندهایی مبنی بر تضمین نگهداری درست از یک اثر به ما بدهند. برخی از هنرمندان از جمله خودم صحبت‌هایی با بخش‌های مختلف مترو داشتیم و این درخواست را به شیوه‌های مختلف مطرح کردیم اما نمی‌دانم مشکل چیست که نمی‌توانند چنین بندهایی را به قرارداد اضافه کنند. متاسفانه پیگیری‌های ما به نتیجه نرسید.

تابلوی ضامن آهو در مترو مشهد

سطح برخی از آثار هنری به لحاظ تکنیکی و اجرایی پایین است

عباسی‌نژاد بیان کرد: من فکر می‌کنم مسائل عمرانی آنقدر پیچیدگی کاری برای مسوول انجام پروژه به وجود می‌آورد که اگر هم ما ورود پیدا کنیم و درخواستی داشته باشیم، آنها نمی‌توانند انجام دهند. من به بسیاری از مهندسان فعال در مترو رجوع و با آنها صحبت کردم، بسیاری از آنها واقعا دلسوز هستند اما موضوع آثار هنری در آشفتگی که کار عمرانی به همراه دارد، گم می‌شود. باید بخشی به صورت جداگانه برای این کار در نظر گرفته تا به شکل تخصصی انجام شود.

او با بیان اینکه ما با مشکلات دیگری هم مواجه هستیم، افزود: سطح برخی از آثار هنری به لحاظ تکنیکی و اجرایی پایین است و کسی باید برای این موضوع فکری کند. اینکه از آثار هنرمندان آماتور نیز استفاده شود، اتفاق بدی نیست و خوشایند است زیرا من در ابتدای کار امکانات مالی زیادی نداشتم اما با کار در مترو توانستم رشد کنم. اما باید هنرمندان توانا شناسایی و افرادی که توانایی کمتری دارند در کنار هنرمندان توانمند فعالیت و کسب تجربه کنند، این امر موجب رشد کارگاه‌های هنری می‌شود.

این هنرمند درباره اینکه چرا تابلوهای نقش برجسته سفالی در فضای مترو بیشتر از کارهای هنری دیگر، دیده می‌شود، توضیح داد: حدود ۱۲ سالی می‌شود که من و همسرم با مترو همکاری می‌کنیم. کارهای مختلفی نیز از کاشی شکسته، فلز و چاپ در مترو نصب شده است اما شرایط قراردادهای کاری به مسیری رفته که هنرمندان ترجیح دهند از گِل و سفال استفاده کنند.

عباسی‌نژاد درباره استفاده از سفال در آثار هنری مترو اظهار کرد: به دلیل فضای خاص مترو نباید از مواد سوختنی و خطرناک استفاده شود به همین دلیل سفال مواد خوبی برای کار کردن در این فضا است. از طرفی حس و حال سنتی هم دارد. ارزان بودن مواد اولیه یکی دیگر از دلایل پرکاربرد بودن استفاده از تابلوهای سفالی است. اینکه دیگر از تابلوهای کاشی شکسته استفاده نشود، پیشنهاد مترو بود که من فکر می‌کنم به دلیل ضعف کاری هنرمندان چنین تصمیمی گرفته شد.

او اعلام کرد: قبلا از نقش برجسته‌های مسی نیز در مترو استفاده می‌شد اما به دلیل افزایش قیمت فلزات و مس، استفاده از این مواد مقرون به صرفه نیست. همچنین تابلوهای فلزی گوشه‌های تیزی به وجود می‌آورد که ممکن بود به مسافران آسیب وارد کند. همچنین از تکنیک‌های دیگری مثل نقاشی هم استفاده شده است و این موضوع نشان می‌دهد مترو به هنرهای دیگر هم پرداخته است. نقش برجسته سنگ نیز هزینه بسیاری دارد.

مهدی عباسی‌نژاد متولد سال ۱۳۵۶ است و از سال ۸۵ به طور حرفه‌ای به ساخت مجسمه و سفال روی آورده است. تابلوهایی سفالی بزرگی در ایستگاه‌های مترو تجریش، دروازه دولت، کلاهدوز، ولیعصر، اکباتان، حبیب‌اله و صدر از جمله آثار این هنرمند هستند. او پروژه‌هایی در کشورهای اتریش، ترکیه، کویت، دبی، افغانستان و جاهایی دیگر نیز انجام داده است.