دو گزینه ترامپ برای اعمال تحریم‌ها بعد از خروج از برجام و واکنش ایران!
چنانچه دونالد ترامپ در تعقیب تهدید‌های اخیر خود اقدام به خروج از توافق هسته‌ای با ایران و برجام کند دنیا قطعاً به شکلی ناخواسته وارد یک قلمرو نامعلوم خواهد شد که در آن باید از شبکه پیچیده‌ای از تحریم‌های آمریکا اقدام و عمل کند. تحریم‌هایی که پیش از این در سایه توافق هسته‌ای برداشته شده بود و اکنون ظاهراً به جای خود باز خواهد گشت.
به گزارش تابناک، جاش لدرمن و متیو لی از گزارشگران و تحلیلگران شبکه خبری آسوشیتدپرس با نقل این مطلب بیان می‌کنند به این سؤالات می‌پردازند که: آیا ترامپ اقدام به تحریم کسانی که با ایران وارد تجارت خواهند شد می‌کند؟ در چه مدت زمانی؟ و آیا اروپا با آن همراهی خواهد کرد؟ پاسخ ایران چه خواهد بود؟ و تعهدات فعلی ایران در خصوص برنامه هسته‌ای و توافق هسته‌ای چه خواهد شد؟
«اِما آدامز» کارشناس حقوقی امور تحریم‌های بین‌المللی در موسسه «راپس و گری» می‌گوید: اوضاع بعد از خروج آمریکا از برجام بسیار پیچیده خواهد شد. موضوعات فراوانی برای انجام اشتباه و از کنترل خارج شدن اوضاع وجود دارد و دوره‌ای از سراسیمگی شدید و فعالیت فراوان آغاز خواهد شد.
نگاهی بکنیم به سناریو‌های محتمل در صورت خروج ترامپ از برجام:
تحریم‌های آمریکا
تحت مفاد توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ آمریکا تعلیق‌هایی را برای تحریم‌های طویل‌المدتی که بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال شده بود اعمال می‌کرد. در مقابل ایران محدودیت‌هایی را بر برنامه هسته‌ای خود اعمال کرده و اجازه بازرسی از تأسیسات هسته‌ای‌اش را داد.
ترامپ در اساس دو گزینه برای اعمال تحریم‌ها دارد:
در تاریخ ۱۲ ماه می‌وی با روزی مواجه می‌شود که باید تصمیم خود در مورد تعلیق یک سبد تحریمی ایران اتخاذ کند: تحریم‌های بانک مرکزی که به‌قصد فشار بر درآمد‌های نفتی ایران اعمال شده بود. یک مورد از تعلیق دیگر در خصوص سبد تحریمی است که ۱۱ جولای باید در مورد آن تصمیمی گیری شود: تحریم‌های معطوف و متمرکز بر ۴۰۰ نهاد، فرد، بخش‌های تجاری و شرکت‌های بخصوص ایرانی.
یکی از گزینه‌های ترامپ که از سوی متخصصان هسته‌ای به عنوان «گزینه هسته‌ای» از آن یاد می‌شود این است که همه تحریم‌ها را یکجا و یک‌باره مجدداً اعمال کند. حتی آن دسته‌ای که قرار است در ماه جولای در مورد آن‌ها تصمیم گیری شود. این مسئله به معنی نقض فاحش توافق هسته‌ای از سوی آمریکا است که بیان می‌کند تا زمانی که ایران به تعهدات خود پایبند است باید تحریم‌ها لغو شود. تا به این جا هم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و هم بازرسان سازمان ملل متحد بیان کرده‌اند که ایران به تعهداتش پایبند بوده و وزیر خارجه جدید ترامپ مایک پامپئو نیز آن را تائید کرده.
گزینه دوم ترامپ: اعمال تحریم‌های بانک مرکزی به‌تنهایی. این اقدام ۱۸۰ روز به کشور‌ها و شرکت‌ها زمان می‌دهد که خرید نفت خود از ایران را کاهش دهند. کشور‌ها و شرکت‌هایی که در این مدت اقدام به قطع و کاهش خرید نفت نکنند از سوی واشنگتن مجازات خواهند شد.
طرفداران گزینه دوم بر این باور هستند که اعمال ذره به ذره تحریم‌ها اهرم فشار لازم برای آمریکا در خصوص «تغییرات و تعمیراتی» که در برجام مدنظر دارد را افزایش می‌دهد تا درنهایت راهی برای باقی ماندن آمریکا در برجام وجود داشته باشد. ترامپ بار‌ها گفته است که یا این توافق باید تقویت شود یا به کل رها شود، اما تلاش با طرف‌های اروپایی برای تقویت آن هنوز نتیجه نداده است. طرفداران این گزینه میگویند با توجه به اعمال تحریم‌ها در طی مدت ۱۸۰ روز در این شرایط، فشار بر ایران و اروپا و سایر طرف‌های توافق برای تن دادن به خواست‌های ترامپ افزایش میابد.
اما طرفداران گزینه هسته‌ای، میگویند که این گزینه دوم چندان معتبر نیست، زیرا در طی همین ۱۸۰ روز هم آمریکا از توافق تخطی کرده است و به‌محض اعلام این‌که تحریم‌ها در ۱۸۰ روز باز خواهد گشت، همه شرکت‌ها اقدام به تعطیلی کسب‌وکار خود در ایران خواهند کرد. این به معنی زیان ایران از این مسئله و اقدام احتمالی برای خروج از توافق است.
«اما آدامز» می‌گوید: همین الان هم برخی از شرکت‌ها در مواجهه با اقدامات احتمالی آمریکا برای خروج از برجام، کسب‌وکار خود در ایران را تعطیل کرده‌اند.
وضعیت سایر کشور‌های دنیا
اروپا چه خواهد کرد؟ آلمان، فرانسه و بریتانیا اعلام کرده‌اند که حتی در صورت خروج آمریکا، آن‌ها تمایلی به نقض و خروج از توافق ندارند. اما این موضوع چندان اهمیتی ندارد. چرا که سیستم مالی بین‌المللی چنان با نیویورک در تعامل و درهم‌تنیده است که تقریباً برای هیچ شرکت و فردی امکان‌پذیر نیست که بدون تخطی از قوانین تحریم‌های آمریکا قادر به ادامه کسب‌وکار با ایران باشد. برای مثال شرکت‌های اروپایی که زیرمجموعه شرکت‌های مادر آمریکایی خود هستند اگر با ایران مراودات خود را قطع نکنند، از تحریم‌ها تخطی کرده‌اند.
موضوع برای کسب‌وکار‌های اروپایی یک معضل اساسی است و اگر اروپا در پی آن باشد که قانون دهه ۹۰ میلادی خود در خصوص مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه کوبا را برای شرکت‌های اروپایی اعمال کند وضع پیچیده‌تر خواهد شد. اروپا می‌تواند با استفاده از این قانون شرکت‌های اروپایی را از تطبیق با تحریم‌های آمریکا منع کند. این مسئله کسب‌وکار‌ها و تجار را در دوراهی انتخاب بین آمریکا و اروپا قرار خواهد داد.
واکنش‌های ایران
واکنش‌های ایران در این شرایط هنوز مشخص نیست هرچند محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه هفته گذشته به آسوشیتدپرس اعلام کرد که اگر ترامپ از توافق خارج شود، ایران به «احتمال زیاد» از این توافق خارج می‌شود. حال سؤال اساسی این است که در این شرایط آیا ایران اقدام به ازسرگیری فعالیت‌های هسته‌ای خود ازجمله غنی‌سازی و تولید سوخت هسته‌ای فراتر از محدودیت‌های توافق هسته‌ای خواهد کرد؟ اگر آری در چه میزانی؟
کسی چه می‌داند؟ اگر توافق از هم بپاشد ایران هیچ محدودیتی برای تن دادن به رژیم سرسخت بازرسی‌های آژانس ندارد. این رژیم شامل پروتکل الحاقی معروف نیز هست که به معنی دسترسی بازرسان به سایت‌های هست‌ای و سیکل‌های سوخت هسته‌ای، بازرسی سرزده از تأسیسات از پیش تعیین‌شده و اجازه برداشت نمونه از سایت‌های نظامی است.
حتی بدون توافق هسته‌ای هنوز هم ایران طبق توافق منع گسترش سلاح‌های اتمی (NPT) که آن را امضا کرده است، هنوز به رژیم محدودی از بازرسی‌ها متعهد است. اما اصلاً مشخص نیست که ایران به این تعهد چگونه عمل خواهد کرد. از سوی دیگر موضوع تقلب‌های آشکار از بازرسی و تاکتیک‌های تأخیر ازجمله موارد مورد نگرانی در مورد برنامه هسته‌ای ایران قبل از توافق ۲۰۱۵ بود. همچنین مقامات ایران موضوع خروج ایران از NPT در صورت خروج ترامپ از توافق را نیز رد نکرده‌اند.
سؤال دیگری که باقی می‌ماند این است که آیا ایران، که در توافقی که خود آمریکا در تدوین آن دخیل بوده احساس غبن می‌کند، اقدامات دیگری برای تلافی‌جویی خواهد داشت یا نه؟ اقداماتی مانند آزمایش موشک‌های بالستیک و حمایت از گروه‌های نظامی خارجی.
