الحاق به کنوانسیون UPOV؛ کشت بذر وارداتی، برداشت محصول وابستگی!
مهمترین مانع ورود بخش خصوصی به صنعت اصلاح بذر، وجود مشکلات و محدودیت‌های داخلی است، لذا کنوانسیون UPOV آدرس اشتباهی بیش نیست و پیوستن به آن مشکلات موجود را تشدید خواهد کرد.
داود دادادشی، کارشناس ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی در سه بخش پیشین یادداشت درباره انحصار بازار بذر جهان توسط چند شرکت چندملیتی و همچنین وضعیت وابستگی کشور ایران به واردات بذر، مطالبی به اختصار بیان کرد. وی در بخش چهارم یادداشت خود، میزان کارایی یا عدم کارایی کنوانسیون UPOV برای حمایت از به‌نژادگران داخلی و به طور کلی تاثیر آن بر صنعت اصلاح بذر کشور را مورد ارزیابی قرار داده است که از نظرتان می گذرد:
الحاق به کنوانسیون UPOV؛ ریل‌گذاری برای خروج ارقام جدید گیاهی از کشور
با توجه به اینکه هدف اصلی کنوانسیون UPOV حمایت از حقوق به‌نژادگر بیان می‌شود و همچنین یکی از دلایل دنبال‌کنندگان عضویت ایران در این کنوانسیون، حمایت از سرمایه‌گذاری و ورود بخش خصوصی در صنعت اصلاح بذر کشور می‌باشد، سوال اساسی این است که الحاق به کنوانسیون UPOV در راستای نیل به این اهداف چه نقشی می‌تواند داشته باشد؟ این کنوانسیون چه کارکردی در پیشرفت یا پسرفت صنعت اصلاح بذر کشور خواهد داشت و آیا اساساً می‌تواند کارکرد مثبتی ایفاء نماید؟ برای پاسخ به این پرسشِ اساسی و تصمیم‌گیری صحیح راجع به این موضوع، باید نکات ذیل مورد توجه قرار گیرد:
اولاً، سیستم تحقیقات، اصلاح و تولید بذر در کشور عملاً در انحصار موسسات دولتی قرار دارد و با وجود چنین انحصاری، ورود بخش خصوصی غیرممکن می‌شود. از طرف دیگر سیستم تحقیقات دولتی نیز کارآمدی کافی نداشته و به جای انجام تحقیقات روی بذور بومی کشور، اقدام به واردات ارقام از کشورهای دیگر می‌نمایند و در این میان سرمایه‌گذاری‌های دولتی در تحقیقات بذر عملاً هدر می‌رود (که مستندات آن در دو یادداشت اخیر آورده شد).
ثانیاً، الحاق به کنوانسیون UPOV بدون فراهم کردن زیرساخت‌ها و قوانین کارآمد حمایتی از به‌نژادگران داخلی به مفهوم سوق دادن ارقام جدید گیاهی به سمت کشورهای دیگر است، این مساله کاملاً شفاف است که قوانین حمایت از مالکیت معنوی و ثبت اختراعات در کشور دارای ضعف شدیدی می‌باشد به گونه‌ای که متاسفانه برخی مخترعین ترجیح می‌دهند دستاوردهای تحقیقاتی خود را در کشورهای دیگر به ثبت برسانند، با نهایت تاسف این امر در حوزه کشاورزی نیز در حال اتفاق افتادن است. با وجود چنین ضعف‌هایی در حمایت از ثبت ارقام تجاری جدید توسط به‌نژادگران داخلی، پیوستن به کنوانسیون UPOV نه تنها مشکلات موجود در کشور را حل نخواهد کرد بلکه حتی در صورت تشویق به ورود بخش خصوصی در این عرصه، ارقام تجاری حاصل به سمت ثبت در سایر کشورها سوق پیدا می‌کند چراکه اساساً بسترهای حقوقی برای حمایت از این افراد در کشور وجود ندارد و این یعنی ریل‌گذاری برای خروج سرمایه‌های مادی، معنوی و منابع ژنتیکی از کشور!
ثالثاٌ، همانند سایر حوزه‌های اقتصادی، صنعت بذر نیز همواره از واردات بی‌رویه متضرر بوده است، متاسفانه واردات بذر در کشور به گونه‌ای نهادینه شده است که حتی برای تحقیقات پایه‌ای نیز موسسات تحقیقاتی به جای استفاده از منابع ژنتیکی بومی، اقدام به واردات ارقام و عرضه مستقیم آن تحت عنوان دستاورد تحقیقاتی می‌کنند. با وجود چنین مسائل اساسی در صنعت بذر کشور، چگونه انتظار می‌رود بخش خصوصی وارد گود رقابت شده و اقدام به سرمایه‌گذاری در صنعت اصلاح بذر نماید؟!
با عنایت به مطالب فوق‌الذکر می‌توان نتیجه گرفت که مهمترین مانع ورود بخش خصوصی به صنعت اصلاح بذر، وجود مشکلات و محدودیت‌های داخلی است، لذا کنوانسیون UPOV آدرس اشتباهی بیش نیست و پیوستن به آن نه تنها کمکی به پیشرفت در صنعت اصلاح بذر نخواهد داشت بلکه مشکلات موجود را نیز تشدید می‌کند. لذا مسئولین محترم باید گره‌های کور صنعت اصلاح بذر کشور را – که همگی ریشه داخلی دارد- شناسایی و برطرف نمایند. چراکه در داخل کشور تمامی ظرفیت‌های لازم برای رشد در این حوزه‌ی بسیار مهم اقتصادی- امنیتی وجود دارد و تنها حلقه مفقوده این زنجیره مدیریت صحیح می‌باشد.
