زیر پوست سخنان حسن روحانی
رفراندوم از جمله ظرفیت‌هایی است که در نظام جمهوری اسلامی و در قانون اساسی پیش بینی شده، اما از این ظرفیت به خوبی استفاده نشده است.
یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب و یک فعال سیاسی اصولگرا سخنان رئیس جمهور در سالروز پیروزی انقلاب اسلامی را مثبت ارزیابی می‌کنند. این دو با اشاره به طرح موضوع رفراندوم از سوی رئیس جمهور تاکید می‌کنند که دولت باید برای عملیاتی شدن این ظرفیت قانون اساسی دست به اقدام بزند.
ناصر ایمانی فعال سیاسی اصولگرا سخنان حسن روحانی در سالروز انقلاب اسلامی را مفید و مناسب می‌داند. او به فرارو می‌گوید: مجموعه سخنان آقای روحانی را مناسب و آن را در جهت تقویت روحیه ملی می‌دانم. البته معمولا در سخنرانی‌ها گاهی مسائلی مطرح می‌شود که مبهم به نظر می‌رسد. در سخنرانی مسئولان بلندپایه کشور نباید کلی گویی و ابهام دیده شود. چرا که میتواند ذهن جامعه را مشوش کند. این نکته فقط در ارتباط با رئیس جمهور نیست، بلکه همه مسئولان بلندپایه کشور را در بر می‌گیرد.
او ادامه می‌دهد: ممکن است با مطرح کردن مطلبی که آدرس آن به جا‌های مختلفی برمی گردد، افکار دچار تشویش شوند. البته منظور سخن من سخنرانی آقای روحانی در ۲۲ بهمن نیست. نکات غبارآلود، مبهم و همراه با تعریض در مجموع در شان مسئولان کشور نیست. مطالب باید با صراحت مطلب شود. اما در مجموع سخنان دیروز آقای روحانی را مثبت تلقی می‌کنم.
این فعال سیاسی با اشاره به سخنان روحانی در ارتباط با برگزاری رفراندوم نیز می‌گوید: رفراندوم حرف آقای روحانی نیست بلکه حرف قانون اساسی است. قانون اساسی می‌گوید در جا‌هایی که نیاز به مراجعه به افکار عمومی است می‌توان از رفراندوم استفاده کرد. ما مواد معطل قانون اساسی داریم که تا به امروز از آن‌ها در جمهوری اسلامی استفاده نشده است. یکی از موارد رفراندوم است که مسئولان در ۳۹ سال گذشته از این ابزار استفاده نکرده اند. بحث رفراندوم بحث مفیدی است که مسئولان می‌توانند آن را در زمان لازم پیشنهاد دهند.
ایمانی می‌گوید: به جز قوه مجریه قوای دیگر هم می‌توانند رفراندوم پیشنهاد کنند. مثلا قوه مقننه میتواند در بعضی از طرح‌ها یا لوایحی که به موضوعات ملی برمی گردند پیشنهاد برگزاری رفراندوم بدهد. برخی تعمد دارند نکاتی که آقای روحانی مطرح می‌کنند را به عنوان نوعی مقابله با نظام تلقی کنند. در حالی که این تلقی غلط است. آقای روحانی می‌خواهد از ظرفیت‌های خالی قانون اساسی استفاده کند. البته ما درباره این ماده قانون اساسی قانون مدون در مجلس نداده ایم. ساز و کار‌های اجرایی هرکدام از اصول قانون اساسی باید توسط مجلس تهیه شود. برای رفراندوم هم که از اصول قانون اساسی است تا کنون قانون موضوعه‌ای تهیه نشده است. البته خوب است که دولت برای اجرایی کردن رفراندوم لایحه‌ای به مجلس تقدیم کند و مجلس هم قوانین جزئی آن را تصویب کند و مشخص شود که چه کسانی می‌توانند درخواست دهنده رفراندوم باشند. در این صورت هر زمانی که مسئولان مختلف بخواهند از این اصل قانون اساسی استفاده کنند، مانعیت قانونی نداشته باشند.
سخنان رئیس جمهور تضمین عملی می‌خواهد
علی تاجرنیا، فعال سیاسی اصلاح‌طلب هم سخنرانی اخیر رئیس جمهور را صادقانه ارزیابی می‌کند. او به فرارو می‌گوید: آقای رئیس جمهور سخنانی را مطرح کردند تا کنون در این حد در سطوح عالی نظام مطرح نشده بود. از این جهت گفتار و مقصود عمل ایشان بسیار ارزشمند است. باید از اینکه در عالی‌ترین سطوح نظام نیاز به بازنگری در برخی روش‌های گذشته را مطرح می‌کنند قدردانی کرد. اما اگر برای این سخنان رفتار‌های عملی درستی نداشته باشیم و در واقع این سخنان عملی نشوند، این سخنان فقط در حد گفته باقی می‌ماند و به بی اعتمادی مردم نسبت به مجموعه دولت و حاکمیت خواهد افزود. صحبت‌هایی که آقای روحانی مطرح کردند حرف‌هایی بود که توسط مردم و جریانات سیاسی بار‌ها و بار‌ها بیان شده بود. مهم این است که در این راستا گام‌های جدی برداشته شود. به عنوان مثال خود دولت میتواند از خودش شروع کند و رفتار‌هایی را دنبال کند که بتواند جهت گیری‌های صحیح خود را نشان دهد. به عنوان مثال ما هنوز در دوایر دولتی سری گزینش‌هایی داریم که با هیچ یک از معیار‌های قانون اساسی و قوانین موضوعه کشور همراستا نیستند. دولت میتواند نسبت به تغییر این نگاه‌ها اقدام کند. هنوز افراد و چهره‌هایی که در حراست‌های ادارات دولتی هستند همان کردار‌ها و رفتار‌های گذشته را انجام می‌دهند. دولت میتواند همین موضوع را به افکار عمومی واگذار کند و سوال کند که آیا مردم از این برخورد‌ها که خیلی اوقات تبعیض آمیز است رضایت دارند؟
این فعال سیاسی ادامه می‌دهد: ما برای گزینش در حوزه مسائل علمی یا کارمندی تبعیض‌هایی را می‌بینیم که سوالاتی جدی ایجاد کرده است. اگر خود دولت در این خصوص نظرسنجی‌هایی راه بیندازد و به افکار عمومی رجوع کند، نشان دهنده عزم دولت خواهد بود. طبیعتا دستگاه‌های دیگر نیز مجبور می‌شوند برای ایجاد رضایتمندی به روش‌های این چنینی دست بزنند.
تاجرنیا می‌گوید: کمیسیون ماده ۱۰ احزاب که دبیرخانه آن در دست دولت است چقدر تلاش می‌کند که امکان فعالیت مجدد یک سری افراد که به غلط از قطار انقلاب پیاده شده اند فراهم شود؟ این‌ها مسائلی است که فکر می‌کنم اگر کار‌های عملی درباره آن‌ها صورت بگیرد، منجر به اعتماد افکار عمومی می‌شود. آنچه مسلم است این است که سخنان رئیس جمهور در عین حال مهم و صادقانه بود. اما این سخنان نیازمند تضمین عملی است. رئیس جمهور به عنوان ناظر قانون اساسی و اول شخص اجرایی کشور، توانایی‌ها و ظرفیت‌های زیادی برای اصلاح اموری که مطرح کرد دارد و امیدوارم ما در ما ههای آینده شاهد اقداماتی عملی در این خصوص باشیم.
این فعال سیاسی با اشاره به سخنان رئیس جمهور در ارتباط با رفراندوم نیز می‌گوید: بخشی از موضوع رفراندوم هم به زمینه سازی‌ها و تصمیم‌سازی‌های دولت و مجلس برمی‌گردد. ما مسائل بسیار مهمی در کشور داریم که نیازمند مراجعه به افکار عمومی است. مثلا در مسائل بین المللی، ارتباط با بعضی کشورها، نحوه معاهدات بین المللی ما شاهد سلیقه‌های مختلف و بعضا متضاد بعضی از ارکان نظام هستیم. این‌ها از جمله مواردی است که می‌توان برای آن‌ها به آرای عمومی مراجعه کرد تا راه برون رفتی از این مسائل پیدا شود. طبیعتا بعد از رجوع به آرای عمومی، کشور به خواست مردم تمکین خواهند کرد. رفراندوم از جمله ظرفیت‌هایی است که در نظام جمهوری اسلامی و در قانون اساسی پیش بینی شده، اما از این ظرفیت به خوبی استفاده نشده است. بعد از سال‌های اولیه انقلاب فقط یک بار در بازنگری این اتفاق افتاده است که متاسفانه آن هم به تحدید آزادی‌های مدنی و سیاسی منجر شده است. خیلی مهم است که شکل رفراندوم به گونه‌ای باشد که همه افراد، منتقدین بتوانند درباره آن اظهار نظر کنند. در عین حال مردم باید آزاد باشند که بتوانند گزینه‌های مختلفی را انتخاب کنند. نه اینکه شرایط به گونه‌ای پیش برود که هزینه هرگونه رفتار انتقادی را بخواهیم دشوار و سخت کنیم و نتیجه رفراندوم چیزی باشد که شرایط بدتر از گذشته اتفاق بیفتد.
