۵۵ کیلومترمربع از مساحت تهران در حریم گسل‌هاست/ چه بلایی‌سر ۱۰۱برج و ۷۰گود پرخطر تهران در زلزله می‌آید؟
«۵۵ کیلومترمربع از مساحت تهران در حریم گسل‌هاست و تقریبا همه جای ایران گسل‌های فعال لرزه‌خیز وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که اگر از یک گسل دور شوید، به گسل دیگر نزدیک خواهید شد».
شرق نوشت: این آمار را روز گذشته رئیس پژوهشکده زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اعلام کرد.
اما ناگفته پيداست مسئله و مشکل اصلي شهري مثل تهران نه بناشدن خانه‌ها روي گسل‌هاي زلزله‌خيز بلکه سال‌ها بي‌قانوني و بي‌توجهي به اصول شهرسازي و خانه‌سازي در پايتخت بوده است که در صورت وقوع زلزله احتمالي تهران، تلفات و خسارت‌هايش سر به فلک خواهد کشيد. نگاهي به تجربه زلزله‌خيزترين کشور دنيا، ژاپن که خود را در برابر مرگبارترين زمين‌لرزه‌ها مقاوم کردهاند، اين را ثابت مي‌کند. چند سال قبل شايعه زلزله در تهران در پايان دوره‌اي صدساله، نگراني زيادي را براي هفته‌ها ايجاد کرد.
بسياري از مردم حساسيتي نسبي را نسبت به خانه‌هاي خود پيدا کردند اما با نيامدن زلزله فراموشي همه جا را فراگرفت. فراموشي که با هر بار زلزله بزرگ و کوچک در کشور تب تندش در پايتخت بالا مي‌گيرد و مسئولان مستقيم و غيرمستقيم قانون‌هاي اجرانشده را مروري مي‌کنند و درباره اجراي قوانيني جديد حرف مي‌زنند؛ قوانيني دور و باورنكردني براي اجرا که معني همان سنگ بزرگ را كه نشانه نزدن است، حالا هم پس از زلزله کرمانشاه رئيس پژوهشکده زلزله مرکز تحقيقات راه، مسکن و شهرسازي از تصويب قانون منع ساخت‌وساز در حريم گسل‌هاي تهران خبر داده و گفته است که اين قانون براي کلان‌شهرهاي مشهد، تبريز و کرج در حال تصويب‌شدن است. يعني درحالي‌که هنوز براي تهران اجرائي نشده، براي چند شهر بزرگ ديگر تصميم‌گيري مي‌شود.
آنچه از قوانين مختلف در ساخت‌وساز ايمن در تهران و شهرهاي بزرگ روي زمين مانده و اجرا نمي‌شود، موارد محدودي نيستند؛ مواردي که مستقيما با سازمان نظام مهندسي در ارتباط است و متأسفانه پس از چندين دهه هنوز عدم نظارت بر کار مهندسان ناظر جان مردم را مي‌گيرد. از تأييديه‌هاي آتش‌نشاني براي ايمني ساختمان‌هاي بلند و رتبه‌بندي آنها که تبديل به يکي از مراحل بوروکراتيک تأييديه‌هاي ساختمان شده تا مجوزهايي که کميسيون ماده ٥ با حضور مسئولان رده‌بالا براي برج‌هايي روي گسل‌هاي تهران مي‌دهند. درباره تغييرات و تکانه‌هاي گسل‌هاي تهران با شرايط متفاوتي که دارند و درباره خطرات احتمالي آنها کارشناسان بارها صحبت کردهاند اما چقدر اين مطالعات احتمالا قوي و بالقوه در صدور مجوزهاي پردرآمد براي شهرداري تهران و ساير ارگان‌هاي مرتبط با ساخت‌وسازهاي شهري تأثيرگذارند و دست و پايشان را مي‌بندند؟ واقعيتي که تهران امروز عيان و آشکار در مقابل ما قرار داده اين است که اين حجم نگراني و هشدار و مطالعات جدي هيچ اثري در ساخت‌وسازهاي شهري و به‌ويژه بلندمرتبه‌سازي‌ها ندارند.
علي بيت‌اللهي، رئيس پژوهشکده زلزله مرکز تحقيقات راه، مسکن و شهرسازي در نشست ارائه يافته‌هاي علمي تيم تحقيقاتي مرکز تحقيقات راه، مسکن و شهرسازي تأکيد دارد که قانون منع ساخت‌وساز در حريم گسل‌هاي تهران تصويب شده و لازم‌الاجراست و در نقشه‌هاي معماري شهرسازي تهران اين حريم‌ها مشخص شده است و با اين قانون ساخت‌وساز سازه‌هايي چون سازه‌هاي خطرساز، بيمارستان‌ها و برج‌هاي بلندمرتبه روي حريم گسل‌هاي تهران ممنوع خواهد شد.
به گفته او ۵۵ کيلومترمربع تهران در حريم گسل‌هاست و اينکه تقريبا در همه جاي ايران گسل‌هاي فعال لرزه‌خيز وجود دارد، به‌گونه‌اي که اگر از يک گسل دور شويد، به گسل ديگر نزديک خواهيد شد. رئيس پژوهشکده زلزله مرکز تحقيقات مسکن، تعداد گسل‌هاي ايران را ۳۲۰ گسل ذکر کرد که عمدتا در مراکزي که تجمع جمعيتي دارد، قرار گرفته‌‌اند.
فعل‌هايي که اين مقام دانشگاهي- اجرائي استفاده مي‌کند، براي آينده است؛ آينده‌اي که همه انتظار آن را مي‌کشند و اميدوارند اين آينده براي اجرا جلوتر از زمان زلزله احتمالي تهران باشد.
درشرايطي‌که تهران با انبوهي از بافت‌هاي فرسوده پرخطر و متراکم در مناطق مرکزي روبه‌رو است، انبوهي از ساختمان‌هاي تازه‌ساخت فرسوده و ازکارافتاده دارد که پس از کمتر از ١٠ سال بايد نوسازي شوند يا در شرايطي که برج‌هاي قديمي و جديد در تهران در معابر سراشيبي و سربالايي تنگ و محدود شمال تهران هر روز متراکم‌تر مي‌شوند، چطور مي‌توان باور کرد مسئولان اجرائي تصميم براي مقابله با خطر زلزله و دفاع از جان مردم دارند؟
در شرايطي که گزارش‌هاي رسمي حکايت از وجود بيش از ٧٠ گود پرخطر و بيش از ١٠١ برج در حريم گسل‌هاي تهران دارد، اين موضوع بارها از سوي اعضاي شوراي شهر و مسئولان اجرائي گفته شده است، چرا شاهد تغييرات اجرائي و روند اصلاح در ساخت‌وسازها و ايمن‌سازي سازه‌ها نيستيم. همين حالا که اين گزارش خوانده مي‌شود در کارگاه اجرائي تنگ و محدود مناطق شمالي و البته منطقه ٢٢ تهران انبوهي از برج‌ها در حال ساخت هستند که هيچ راهي براي رسيدن يک خودرو آتش‌نشاني در يک آتش‌سوزي کوچک ندارند. در خلأ تهيه و تصويب ضوابط بلندمرتبه‌سازي که از طرح جامع تهران جا‌مانده و هنوز در رفت‌وآمد و تعارف و دعواي شهرداري و وزارت مسکن و شهرسازي باقي مانده، چه پروانه‌ها که صادر نشده و چه مجوزها که کميسيون ماده پنج صادر نکرده است. محمدباقر قاليباف در سال‌هايي که مسئوليت داشت، از طرح جامع تهران و آنچه که بر تهران روا داشت، رضايت داشت و قاعدتا از آن دفاع هم مي‌کند. حالا محمد علي نجفي کسي است که اگر روزي در تهران اتفاق ناگواري رخ دهد، بايد جوابگوي مردم تهران باشد و بهتر است زودتر درباره قوانين بر زمين‌مانده براي ايمني سازه‌هاي تهران تصميمات اجرائي بگيرد.
واقعيت اين است که تهران در بي‌دفاع‌ترين وضعيت خود نسبت به زلزله احتمالي قرار دارد و هنوز نه‌تنها مسئولان که خود مردم هم اين حساسيت و خطر پيش‌رو را درک نکرده‌اند. در يک سوي تخلفات ساختماني کوچک و بزرگ، اشکالات اجرائي در ساخت‌وسازها و در نهايت ايمني ساختمان‌ها و محيط زندگي کارمند و اداره و مسئولاني متخلف يا کم‌توجه هستند، در سوي ديگر شهرونداني که يا به‌دنبال اجراي کارشان با تخلف يا از هر راه ديگري هستند يا به شرايط اشتباه و پرخطر تن داده‌اند.
