پنج دلیل که نشان می دهد اروپا تکیه گاهی محکم برای برجام نیست
سخنان ترامپ در مورد برجام و تلاش های او برای خروج از این معاهده ی بین المللی باعث شکل گرفتن تحلیل های مختلفی در مورد آینده برجام در بین کارشناسان داخلی و خارجی شده است. یکی از موضوعات اساسی در این میان، موضع دولت های اروپایی در قبال برجام است؛ سه کشور اروپایی، یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان اعلام کردند که به برجام پایبند خواهند بود و ترامپ را در خروج از برجام همراهی نخواهند کرد از سوی دیگر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خانم موگرینی هم بر پایبندی این اتحادیه به برجام تاکید کرد و ناراحتی خود از مواضع ترامپ را پنهان نکرد.
به نوشته الف ،این مواضع اروپایی ها برخی از تحلیل گران داخلی را به تکیه بر اروپا و ادامه دادن برجام با اروپا و بدون حضور آمریکا رسانده است. از این رو در مورد برجام بدون آمریکا اما با حضور اروپا، نکاتی قابل ذکر است:
1) برای آن که بفهیم می شود برای ادامه ی برجام روی مواضع اروپایی ها حساب کرد یا نه باید به تاریخ مذاکرات ایران با سه کشور اروپایی در موردپرونده ی انرژی هسته ای در سال 1382 و در دولت اصلاحات توجه کنیم که از دل آن پیمان « سعد آباد » بیرون آمد.
در این پیمان ایران موافقت کرد فعالیت های هسته ای خود را تعلیق کند و تن به پروتکل الحاقی و بازرسی ها فراتر از معاهدات بین المللی دهد تا اعتماد اروپایی ها را به دست آورد و در عوض اروپا مانع رفتن پرونده ایران به شورای امنیت و همچنین تحریم ایران شود اما حسن روحانی مسئول مذاکرات در آن برهه و دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در نامه ای به البرادعی دبیر کل وقت آژانس انرژی اتمی که در سال 84 نوشت نتیجه مذاکرات را اینگونه اعلام کرد «متأسفانه، در مقابل اگر نگوییم هیچ، ایران ما به ازای بسیار اندکی دریافت کرد و بارها اقدامات اعتمادساز خود را افزایش داد و تنها در عوض آن، با قول‌های انجام نشده و درخواست‌های بیشتر روبه رو شد»
2) در شرایطی که هنوز امریکا از برجام خارج نشده است و تنها در بیانیه ها و سخنرانی ها تهدید به خروج از برجام می کند که بنظر می رسد بیشتر به قصد گرفتن امتیاز بیشتر از ایران است نه خروج واقعی از برجام، مخالفت های اروپایی ها با برجام چندان برای آن ها هزینه ساز نیست اما پرسش مهم در اینجا است، زمانی که مخالفت اروپایی ها با امریکا در مسئله برجام برای آن ها هزینه ساز خواهد شد آیا اروپا باز هم به حمایت از برجام ادامه خواهد داد؟
این دقیقا همان نکته ای که رهبر انقلاب در دیدار با نخبگان به آن تاکید کردند و فرمودند« خب دولت های اروپایی، مسئله‌ی برجام را تأکید کرده‌اند؛ او گفته بود که من پاره می کنم، چنین می کنم -یک غلطی کرده بود- این ها محکوم کردند، گفتند نه، نباید پاره کنید و این ها. خیلی خب، خوب است، یعنی این مقدارش را ما استقبال می کنیم، لکن این کافی نیست…. اروپایی‌ها باید در برابر اقدام های عملیِ آمریکا بِایستند. اگر چنانچه او پاره نکرد امّا نقض کرد – مثلاً با همین تحریم ها یا همین کارهایی که حالا این ها انتظار دارند که از کنگره‌شان بیرون بیاید- باید اروپایی‌ها بِایستند در مقابل او… اینکه بگویند ما مخالفیم، کافی نیست.»
3) از سوی دیگر و با توجه به مراودات گسترده ی اقتصادی اروپا با امریکا و گره خوردن اقتصاد این کشور های با اقتصاد بین اللملی تحت مدیریت وسیطره ی آمریکا و احتمالا امتیازاتی و مشوق های که ترامپ برای همراه کردن آن ها با موضع خود به اروپایی ها ارائه خواهد کرد منجر به رها کردن برجام از سوی اروپایی ها خواهد شد و از سوی دیگر باید توجه کنیم برجام برای اروپایی ها آنقدر آورده ندارد که بخاطر آن حاضر به تضعیف روابط خود با آمریکا شوند.
4) فرض بگیریم آمریکا از برجام خارج شود و اروپایی ها اعلام کنند ما به برجام پایبند خواهیم بود در این وضعیت سوالی به این مضمون قابل طرح است؛ که آیا اروپایی ها اصلا چنین توانی دارند؟ یعنی اگر امریکا ایران را تحریم کرد اروپایی ها می توانند به شرکت های خودشان بگویند ما مخالف این تحریم هستیم و شما به سرمایه گذاری در ایران ادامه بدهید؟ پاسخ قطعا منفی است چون می دانیم تحریم های امریکا مشمول همه ی شرکت ها می شود و اگر شرکت اروپایی هم حاضر به همکاری با ایران شود مشمول جریمه های وزارت خزانه داری آمریکا خواهد شد.
5) هر چند اروپایی ها از حمایت برجام سخن گفتند اما نباید فراموش کنیم که آن ها در مواضع کلی دولت امریکا علیه ایران همراه هستند از همین منظر آن ها در ضمن حمایت از برجام دوباره به توان موشکی کشورمان و فعالیت های منطقه ای آن تاختند و نشان دادند چنان تفاوت عمیقی در دیدگاهشان نسبت به ایران نسیت و اختلافات تنها در سطح تاکتیکی است نه راهبردی.
پس نمی توان قائل بود که نگاه اروپا به نظام جمهوری اسلامی ایران متفاوت از آمریکا است بلکه هر دو در حال تلاش برای تضعیف و در نهایت فروپاشی آن هستند و اروپا هم اگر روزی احساس کند با خروج از برجام می تواند در تضعیف این نظام منافع بیشتری کسب کند قطعا در خروج از آن درنگ نخواهد کرد.
