اقلیم کردستان و آینده‌ای خطرناک
مرکز پژوهش‌های الجزیره با بررسی وضعیت اقلیم کردستان عراق خطرات پیش روی این اقلیم را بررسی کرده است.
مرکز پژوهش‌های الجزیره طی مقاله‌ای تحلیلی درباره اقلیم کردستان عراق نوشت: استان های شمال عراق که بیشترین ساکنان آنها “کردها” هستند، از سال 1992 تاکنون در وضعیت استقلال نسبی بسر می برند. پس از جنگ نفت (1990) کردستان عراق تبدیل به منطقه حفاظت شده آمریکا و انگلیس شد.
خودمختاری با کمک بیگانگان
به رغم اینکه کردها از دهه 30 میلادی قرن گذشته مبارزه مسلحانه خود را با بغداد شروع کرده و در این مدت بطور پراکنده و مقطعی با دولت های مختلف عراق به نبرد برخاسته اند، با این وجود، بدون دخالت ( نظامی ) بیگانگان نتوانستند حکومت خود مختار در کردستان تشکیل دهند. پس از اشغال عراق در سال 2003 توسط نظامیان آمریکایی، “حکومت خود مختار ” در شمال عراق به “اقلیم خود مختار ” تبدیل شد و قانون اساسی جدید عراق آن را به رسمیت شناخت.
حضور پیشمرگان کرد
اقلیم کردستان طی دو یا سه سال گذشته در نظر نداشت همه پرسی استقلال برگزار کند. در آن زمان نبرد علیه داعش، کردها را به خود مشغول ساخته بود. این نبرد از تابستان 2014 به فرماندهی آمریکا شروع شد. کاخ سفید پیشمرگان کرد را به جنگ افزارهای نوینی مسلح کرد و یک نوع همکاری براساس حسن نیت بین اربیل و بغداد بوجود آمد. به همین دلیل، اقلیم کردستان توانست حضور نظامی خود را از محدوده ای که برایش در سال 2003 ترسیم شده بود، توسعه دهد لذا کرکوک، بخش هایی زیاد از استان دیاله بویژه شهر خانقین و مناطق زیادی از استان های صلاح الدین و نینوا در ساحل رودخانه دجله به تصرف پیشمرگان کرد درآمد.
ترکمن ها بیشترین ساکنان کرکوک
این بخش ها از جمله مناطق مورد اختلاف اربیل _ بغداد هستند. در آن زمان تصور می شد پیشمرگان کرد از این مناطق عقب نشینی خواهد کرد و آنها را به دولت بغداد باز می‌گردانند و با این کار یک توافق بین بغداد و اربیل درباره حدوده مرزی اقلیم به امضاء می رسد اما “مسعود بارزانی” رئیس اقلیم کردستان در آستانه نبرد موصل گفت: مرزهای این اقلیم با خون ترسیم شده و هرگز پیشمرگان کرد بدون درگیری مسلحانه از این مناطق بویژه کرکوک عقب نشینی نخواهند کرد. این درحالی است شهر کرکوک و حومه آن هیچ ارتباطی با قوم کرد ندارد. از لحاظ تاریخی کردها در کرکوک بیشترین ساکنان این منطقه را تشکیل نمی دهند. در حقیقت، ترکمن ها بیشترین ساکنان کرکوک را تشکیل داده اند. کردها از دهه 50 قرن بیستم به این منطقه مهاجرت کرده اند. در این زمان صنعت نفت عراق رو به شکوفایی بود و در منطقه کرکوک کارگران جذب این صنعت شدند.
ناتوانی اقلیم در تامین نیازها
اقلیم کردستان عراق روزانه 600 هزار بشکه نفت صادر می کند. چنانچه بهای هر بشکه نفت بیش از 100 دلار باشد، این در آمد می تواند تنها نیازهای حکومت این اقلیم را برطرف سازد. شاید هم یک فضا را برای شکوفایی اقتصادی فراهم کند اما بهای نفت کاهش یافته و به حدود 50 دلار در هر بشکه رسیده است. پیش بینی می شود بهای نفت طی سال های آینده همین مبلغ باشد زیرا راه های جدیدی برای تولید انرژی در جهان بوجود آمده است. این ثبات قیمت بدان معناست که اقلیم کردستان عراق نمی تواند نیازهای ضروری خود را به عنوان یک دولت مستقل تامین کند و باید به منابع نفتی کرکوک دست یابد تا بتواند صادرات نفت خود را تا حدود 2 میلیون بشکه در روز افزایش دهد. در اینجاست که گره در مناسبات اربیل با عراق و همسایگانش ایجاد می شود.
تهدید امنیتی
بغداد که مسئولیت حفظ ثروت عراق را بر عهده دارد و موظف است از شهروندان این کشور حمایت کند و آنکارا که خود را وصی و سرپرست ترکمن های ( عراق ) می داند، امکان ندارد که آنها درباره تعیین سرنوشت کرکوک سهل انگاری و تسامح بخرج دهند این در حالی است که ایران و ترکیه برپایی دولت مستقل کردی را در کنار مرزهای خود تهدیدی علیه امنیت ملی خود می دانند لذا تهران و آنکارا ترجیح خواهند داد تا از بغداد حمایت کنند و اقدامات دو لت عراق را برای بازپس‌گیری کرکوک و سایر مناطق مورد اختلاف با کردها را مورد تائید قرار خواهند داد. “حیدر العبادی” نخست وزیر عراق در 26 ستپامبر در برابر نظامیان این کشور گفت: بغداد مسئولیت حمایت از شهروندان در سراسر عراق را به عهده دارد. به همین منظور، اقدامات لازم را برای نیل به این هدف انجام خواهد داد.
تصرف کرکوک
منابع آگاه در بغداد تاکید کردند: دولت عراق عملا تصمیم گرفته است به محض اینکه ” الحویجه” از اشغال داعش آزاد شد، کرکوک و چاه های نفتی آن را به تصرف خود در آورد. به هرحال، درسایه توافق عربی، سنی – شیعی برای رویارویی با اقدامات اربیل، احیای روحیه ملی گرایی در عراق دشوار نیست.
ابزارهای تحریم
به نظر می رسد تهران و آنکارا ابزارهای لازم و راه های گوناگون برای تحریم دولت کردی و به زانو درآوردن اربیل را در اختیار دازند. ایران و ترکیه مجازات هایی را علیه اقلیم کردستان اعمال کرده اند که ابتدای آن توقف صادرات نفت این اقلیم از طریق ترکیه است. مسدود شدن مرزهای زمینی و هوایی اقلیم کردستان و اعمال محدودیت در تردد شهروندان و مسئولان کرد عراقی از دیگر موارد این مجازات هاست. در شرایط کنونی به نظر می رسد این مجازات ها برای اقلیم قابل تحمل باشد اما چنانچه اربیل گام دیگری در راستای اعلام استقلال بردارد، ایران و ترکیه مستقیما با اعمال مجازات های بیشتر با اربیل به مقابله برمی خیزند.
عبور از مرزهای عراق
در مجموع می توان گفت عراق همانند سایر کشورهای غرب آسیا نمی تواند در انزوا بسر برد. سرنوشت عراق به سرنوشت کشورهای همجوارش و منطقه بستگی دارد. لازم است به بحران سوریه نگاه شود تا مناسبات و روابط بین کشورهای منطقه بهتر درک شود. اکنون مسئله کردها از مرزهای عراق گذر کرده است. به هرحال، و خیم تر شدن مناسبات اربیل بغداد ممکن است به جنگ جدیدی در غرب آسیا منجر شود.
