اصل رقابت، بر روابط ترکیه و ایران سایه انداخته است/ قدرت گرفتن عربستان به نفع تهران و آنکارا نیست

یک کارشناس مسائل ترکیه معتقد است مواضع ایران و ترکیه در قبال اقلیم کردستان عراق یکسان نیست و ایران در تحریکات خود باید این مسئله را در نظر بگیرد
روابط ایران و ترکیه در سالهای اخیر روزهای پر فراز و نشیبی را طی کرده است. سرعت تحولات منطقه ای و تغییر و تحولات پی در پی و همچنین بحرانهای تحمیل شده به این منطقه باعث شده است دو کشور در دوره های اخیر یک روند سینوسی را در روابط طی کنند. اما تحولات اخیر بحران سوریه و همچنین موضوع همه پرسی استقلال اقلیم کردستان دو کشور را بیش از هر زمان دیگری به همدیگر نزدیک کرده است. پس از سفر سردار باقری به ترکیه، رئیس ستاد ارتش این کشور نیز متقابلا به ایران آمد و دیروز اردوغان رئیس جمهور ترکیه به تهران آمد.
به گزارش بازتاب دیدار با مقامات ارشد جمهوری اسلامی از جمله برنامه اردوغان در این سفر بود. در پی برگزاری همه پرسی استقلال کردستان، هماهنگی مشترک میان عراق، ترکیه و ایران برای مقابله با طرح های جدایی طلبی به طور بی سابقه ای افزایش یافته است.
کارشناسان معتقد هستند روابط دو کشور وارد مرحله جدیدی شده است و عمق خاصی می تواند پیدا کند. در برهه های مختلف با اینکه بعضی اختلافات در منافع ملی باعث شده است سطح روابط کاهش یابد اما هیچ گاه قطع نشده است و دو کشور تلاش می کنند هزینه های مسائل پیش رو را کاهش دهند.

در این باره نامه نیوز با محمد علی دستمالی، کارشناس مسائل ترکیه گفت و گویی کرده است که از نظر می گذرانید:

رئیس جمهور ترکیه با هیات همراه خود در سفر به ایران دیدارهای مهمی با مقامات ایرانی داشت. ارزیابی شما از روابط کنونی دو کشور چیست؟ آیا تحولات منطقه ای را باید عامل نزدیکی دو کشور دانست یا دو کشور تمایلات جداگانه ای برای گسترش روابط دارند؟

دو کشور بنابه بسیاری از دلایل از جمله ملاحظات جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی و منافع مشترک ناگزیر هستند به اینکه روابط خود را در سطح خوب و قابل ملاحظه ای حفظ کنند و در حوزه های مختلفی همکاری داشته باشند. فکر نمی کنم کسی با این نظریه مخالف باشد که رابطه ایران و ترکیه رابطه ای است که می تواند برموازنه قوای منطقه ای تاثیر بگذارد و بسیاری از تحولات سیاسی مهم خاورمیانه را روشن کند. اما به موازات این واقعیت این را هم نباید فراموش کنیم که جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه به عنوان دو کشور قدرتمند منطقه در هر حال رقیب هم هستند و طبیعی است که دو کشور رقیب، منافع متفاوت و متنازعی داشته باشند. یکی از این منافع متفاوت که در سالیان اخیر به وضوح مشاهده و لمس کرده ایم، تفاوتها و تضادها در پرونده سوریه است.
ترکیه و ایران هم در پرونده ترکیه و هم در پرونده عراق گاهی منافع متفاوت و متضادی داشته اند و به همین خاطر شاهد اختلافات جدی در چند سال اخیر در مورد برخی از جزئیات بحران این دو صحنه بوده ایم. اما چیزی که امیدوار کننده است دو کشور توانسته اند با وجود این اختلافات و تفاوتها تا حد زیادی رابطه را به شکل محترمانه ای حفظ کنند. اگر چه من معتقدم پرونده سوریه به بعضی همکاری های اقتصادی ما لطمه وارد کرده است و موجب شده که هدف بیست میلیارد دلاری معادلات تجاری ایران و ترکیه محقق نشود اما با این حال، روابط به سمت تنش و بی حرمتی و لطمه زدن به منافع یکدیگر نرفته و در شرایط فعلی هم چیزی که همچون یک واقعیت به نظر می رسد این است که ایران و ترکیه در مذاکرات آستانه توانستند علیرغم اختلافاتی که دارند در کنار روسیه همکاری نسبی شکل دهند که از موفقیتهایی هم برخوردار بود. اما واقعیتهای موجود نشان می دهد که در حال حاضر مهمترین چیزی که دو کشور را بیش ازگذشته به هم نزدیک کرده است، بحث رفراندوم استقلال کردستان عراق و نگرانی های مشابه ایران و ترکیه در مورد جدایی کردها از عراق است.

با توجه به رفت و آمد نظامی های دو کشور و فضای جدیدی که در روابط دو کشور شاهد هستیم می توانیم به همکاری های گسترده تر امیدوار باشیم؟به نظرتان اگر فضای بحران کنونی به گونه ای یکسویه و حل شود باز شاهد برجسته شدن اختلافات دیگر خواهیم بود؟

این همکاریها ارزشمند است و در امنیت مرزی و حوزه های دفاعی ثمراتی دارد، اما یک واقعیت را نباید فراموش کنیم که اصل رقابت، همواره بر روابط ترکیه و ایران سایه خواهد انداخت. ایران و ترکیه امروز در موضوع اقلیم کردستان عراق می توانند همکاری کنند اما فردا روز در فرجام پرونده سوریه و سرانجام شخص بشار اسد و نظام بعث سوریه، دو کشور اختلافات جدی خواهند داشت و همکاری موجود باعث نمی شود که در حوزه دیگری الزاما تفاهم و تعامل بوجود بیاید. اما چیزی که مهم است این است که دو کشور به این هوشیاری رسیده اند که این رابطه، باید با وجود همه تفاوتها در سطح محترمانه ای حفظ شود. ایران و ترکیه به سطحی از شعور و بلوغ سیاسی رسیده اند که درکی متقابل بوجود بیاید که اگر این دوکشور از هم فاصله بگیرند و به دلایلی خواسته یا ناخواسته همدیگر را تضعیف کنند، فضا برای قدرت گرفتن عربستان سعودی بازی می شود و این به نفع تهران و آنکارا نیست.

ارزیابی شما از نگاه دو کشور به موضوع اقلیم چیست؟ رویکرد و مواضع بسیار تندی که اردوغان داشته و دارد مدیریت فضای اقلیم را به کدام سو خواهد بود؟ ایران تا چه حدی با ترکیه در این مسیر همراهی خواهد کرد؟

اردوغان برای این که ملی گرایان را با خود داشته باشد به کردها حمله می کند. اما این واقعیت را هم نباید نادیده بگیریم که تحولات شمال سوریه اردوغان را به شدت نگران کرده است. اردوغان خوب می داند که اگر یک اقلیم کردی در شمال سوریه شکل بگیرد همکاری هایی با کردستان عراق خواهد داشت که بر برخی از منافع ملی ترکیه اثر منفی می گذارد.
فراموش نکردیم روزهایی را که اردوغان آقای بارزانی را به دیار بکر دعوت کرد و درروی صحنه دست او را بالا برد و او را «برادر کرد من» خطاب کرد و گفت ما معضل کردها را حل می کنیم، اما اکنون مواضع کاملا عکس اتخاذ می کند. از این جهت، مواضع جنجالی و متغیر اردوغان با مواضع جموری اسلامی ایران تفاوت جدی دارد. این نکته را نباید فراموش کنیم که رویکرد ایران نسبت به مسئله کردها نمی تواند مشابه ترکیه باشد. چرا که ترکیه در این حوزه دست خود را باز می بیند و رفتار و منش سیاسی او به قدری تند هست که در برهه هایی به راحتی خانه های چندین شهر کردنشین را با توپ و هواپیما نابود می کند و ابایی ندارد از اینکه به شدیدترین و خشن ترین شکل ممکن با آنها رفتار کند، اما ایران چنین دیدگاهی نداشته است و حتی در موضوع انسداد مرزهای هوایی و زمینی هم مواضع دو کشور کاملا شبیه هم نیست.
باید.دور نیست روزی که اردوغان به خاطر منافع گازی و نفتی ا اقلیم کردستان عراق و گرفتن تضمینهایی در مورد حقوق ترکمان ها در کرکوک، از مواضع فعلی خود عقب نشینی کند.