بررسی چالش های وزارت نفت در گفت وگو با نماینده اسبق ایران در وین :نباید خام فروش کنیم/ توسعه میادین پول بسیار زیادی می خواهد
دولت دوم روحانی کار خود را آغاز کرده و بعد از معرفی کابینه و ایجاد تغییرات در سطح مدیران ارشد و میانی آرام آرام کارها را سامان می دهد. غیر از وزارت علوم که هنوز بلاتکلیف مانده، دیگر وزارت خانه ها از فضای انتخاباتی عبور کرده و حالا باید به فکر انجام وظایف خود به بهترین شکل ممکن باشند. بدون شک نخستین گام در این مسیر شناسایی دقیق چالش ها و فرصت ها است لذا فرصت خوبی است تا در گفت وگو با کارشناسان و صاحب نظران به یاری مقامات دولتی آمده و انتظارات جامعه را یک بار دیگر مرور کنیم. از آنجایی که دولت دوازدهم ارتقای وضعیت اقتصادی را در الویت برنامه های خود قرار داده است به سراغ یکی از مهم ترین وزارت خانه های این حوزه یعنی وزارت نفت رفته ایم. آنچه در ادامه می خوانید مشروح گفت وگوی ما با علی‌اکبر وحیدی آل آقا یکی از مدیران با سابقه حوزه نفت و نماینده اسبق وزارت نفت در وین است.
گفتنی است وحیدی آل آقا دانش آموخته مهندسی نفت از امپرال کالج لندن است و تقریبا در تمام بخش های صنعت نفت حضوری موثر داشته است؛ از مناطق عملیاتی در جنوب تا اوپک.
از جمله سوابق مدیریتی وی می توان به مدیرعاملی شرکت بهره برداری آغاجاری، عضو هیئت مدیره و مدیر مهندسی شرکت های ملی حفاری، فلات قاره و مهندسی توسعه نفت، قائم مقام شرکت مهندسی و توسعه نفت، مشاور مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت، هماهنگ کننده فنی دعاوی نفتی ایران در دیوان لاهه و کارشناس ارشد محیط زیست دبیرخانه اوپک اشاره کرد.
* به نظر شما مهم ترین رویکردی که وزیر نفت در دولت جدید باید داشته باشد، چیست؟
به قول حضرت مولانا هرکسی از ظن خود شد یار من. هر کسی با توجه به نگرانی ها و اطلاعات خود فکر و نظری دارد. به نظر من، برای پیشبرد برنامه های کشور به افزایش درآمد نیاز داریم و بخش عمده ای از درآمد ما نیز فعلا از طریق نفت تامین می شود. از قدیم آرزو داشته ایم که به نفت وابسته نباشیم اما متاسفانه هنوز هستیم و درآمد نفتی برایمان مهم است.
*موانع افزایش درآمدهای نفتی چیست؟
برای افزایش درآمد به صادرات بیشتر نیاز داریم و یکی از مشکلات موجود بالا بودن میزان مصرف داخلی است. در نظر داشته باشید که میزان صادرات در حقیقت؛ تولید منهای مصرف است. برای افزایش میزان صادرات دو راه وجود دارد. بالابردن تولید و یا پایین آوردن مصرف.
*فکر می کنید کدام یک روش مناسب تری است؟
ایده ال این است که هر دو راه را همزمان مورد استفاده قرار دهیم. روحانی در جلسه رای اعتماد در مورد سوخت غیرمتعادل ماشین ها صحبت کردند. اگر میزان مصرف سوخت خودروهای تولید داخل و خارج را مقایسه کنیم می بینیم که ما سوخت بیشتری مصرف می کنیم. این مشکلات اساسی باید حل شود تا بتوانیم مصرف را کاهش داده با همان میزان تولید، صادرات را افزایش دهیم. کاهش مصرف یک میلیون بشکه در روز به معنی افزایش یک میلیون بشکه در روز به صادرات است. به این ترتیب بدون اینکه نیاز به توسعه ضربتی میادین داشته باشیم، بیشتر صادرات کرده و درآمد بیشتری خواهیم داشت.
*پس توسعه میادین را در اولویت نمی دانید؟
توسعه میادین جایگاه خودش را دارد. پول بسیار زیادی می خواهد. من به عنوان یکی از افرادی که در شرکت ها داخلی درگیر بوده است می گویم که با امکانات شرکت های داخلی ما محقق نمی شود. امیدواریم که روزی بتوان بودجه لازم را از طریق منابع داخلی فراهم کرد اما تا آن وقت باید از سرمایه گذاری یا بهتر بگویم تامین مالی خارجی استفاده کرد.
*موضوعی که برخی را دلواپس می کند.
ما نگرانی نداریم. البته برخی از عزیزان به حق نگران هستند. نگرانی آن ها نیز بایت تسلط خارجی است وگر نه دریافت پول خارجی که مشکلی ایجاد نمی کند. اکثر کشورهای دنیا به خیلی ها وام داده اند و از خیلی ها وام گرفته اند. وام گرفتن یا تامین مالی خارجی فی النفسه مشکلی ایجاد نمی کند و تنها باید مراقب تبعات احتمالی آن بود. من یقین دارم که به امید خدا و با بهتر شدن وضعیت بازار صنعت نفت بین الملل ما نیز وضعیت بهتری خواهیم داشت.
*از کاهش مصرف و افزایش تولید سخن گفتید، فکر می کنید کدام یک باید در اولویت باشد؟
هر دو این ها زمان بر است . آنچه که برای ما مهم است نتیجه کار است. هم تصحیح مدل مصرف و هم توسعه میادین زمان بر است. اکثر میادین برای رسیدن به تولید چهار، پنج سال زمان نیاز دارند. در نتیجه به اعتقاد من باید هر دو گزینه را هم گام جلو برد.
*برای کاهش مصرف از کجا و چگونه باید آغاز کرد؟
برخی از روش های کاهش مصرف بدون پشیمانی است و نیاز به سرمایه گذاری نیز ندارد. مثلا در برخی از ساعات روز می توان عبور و مرور خودروهای تک سرنشین را ممنوع کرد. می دانید چقدر خودرو تک سرنشین در سطح شهر تردد می کنند؟! افزایش امکانات حمل و نقل عمومی مثل اتوبوس ها خیلی موثر است . از مترو صحبت نمی کنم چون نیاز به سرمایه و زمان بیشتری دارد اما اتوبوس ها و تاکسی ها را راحت تر می توان گسترش داد. شاید اثر اینها در کوتاه کم به نظر بیاید اما در بلند مدت بسیار موثر است. مثلا شب ها که در خیابان تشریف ببرید می بیند خیلی جاها چراغ ها روشن است و این یعنی انرژی بدون آنکه لازم باشد ، هدر می رود. در تابستان ها وقتی ساختمان سرد می شود به جای کم کردن درجه کولر پنجره را باز می کنیم و در زمستان بدون خاموش کردن بخاری این کار می کنیم. ما یکی از بالاترین سرانه های مصرف دنیا را داریم . برخی از کارها را می توان اصلاح کرد و خیلی سخت نیست. این موضوعات که گفتم مسایل پنهانی نیست و دوستان قطعا می دانند اما نیاز به توجه دارد.
*چرا این موضوعات به قول شما پیدا، مدام گفته می شود اما یک بار برای همیشه رفع نمی شود؟
گاهی اوقات برخورد های سیاسی مانع انجام کارهای اجرایی می شود. وقت بسیار زیادی برای پاسخگویی و توجیه و … می گذرد و فضاهایی ایجاد می شود که کار کردن را سخت می کند، امیدواریم که این موضوعات نیز حل شود.
*به نظر شما مهم ترین رویکردی که زنگنه برای توسعه نظام پالایشگاهی باید در دولت جدید داشته باشد، چیست؟
در جلسات رای اعتماد دیدیم که بسیاری به خام فروشی معترض هستند. خود من نیز از گذشته تا کنون معتقد بوده ام نباید نفت را خام فروخت.
*یعنی فاصله گرفتن از خام فروشی را در اولویت قرار دهیم؟ و محصول باید چه باشد؟
نمی توان گفت که صرفا باید پالایشگاه ساخت و فرآورده فروخت. پالایشگاه فقط یک فرآورده ندارد و برخی از این فرآورده ها مصرف خارجی ندارند. برخی از فرآورده ها نیز مصرف خارجی دارند اما مشتری خارجی ندارد یعنی آنقدر برایشان ارزش ندارد که از راه دور آن را بخرند. بنابراین باید فاصله گرفتن از خام فروشی را در کنار ساخت محصولات قابل رقابت قرار داد. پالایشگاه ها باید محصولاتی تولید کنند که صادر شود و این امر پیچیدگی هایی دارد.
*منظورتا از پیچیدگی چیست؟
این را در نظر داشته باشید که به ازای تولید هر یک لیتر بنزین x لیتر گازوئیل و y لیتر نفت کوره تولید می شود، حالا اگر بخواهیم بنزین را کاملا تصفیه کنیم حتما گازئیل و نفت کوره بیشتری تولید می شود که مصرف نداریم و حتما باید صادر شود. اگر صادر نشود مخازن پالایشگاه پر می شود و پالایشگاه ها از کار می افتند. تولید نفت کوره قبل از انقلاب در پالایشگاه آبادان همین مشکل را ایجاد کرده بود. منظورم این است که پیچیدگی های کار را بشناسیم. البته زنگنه و سایر همکارانش تجربه کافی دارند و چند بار همین مطالب را از خودشان شنیده ایم.
*نوسازی تاسیسات و مدرنیزاسیون یکی از موضوعات موارد مورد نیاز در صنعت نفت است. دولت جدید در این بخش چطور باید عمل کند؟
توجه داشته باشید که مساله نوسازی تاسیسات چندان مطرح نیست. ما به نگهداری تاسیسات بیشتر نیاز داریم. وقتی تاسیسات و میادین پانزده سال رها شده باشند به محض اینکه مایل باشیم به کار باز نمی گردنند. حتی لوله آب منزل نیز اگر یک سال استفاده نشود ممکن است زنگ بزند و سوراخ شود. تاسیسات به تعمیرات و نگهداری نیاز دارند. من 47 سال در صنعت نفت تجربه کار دارم. همکاران ما در شرکت نفت، فلات قاره و … این کار را خوب بلد هستند.
*یعنی ما صرفا به نگهداری تاسیسات نیاز داریم و آن هم به خوبی انجام می شود؟
موضوع قابل توجه دیگر به روز رسانی تکنولوژی است. این به روز رسانی بعضا به همراه بودن با نوسازی تاسیسات نیاز ندارد. مثلا استفاده از یک اندازه گیر که نوع جدید آن آمده است، نیاز به تعویض دارد. در برخی موارد نیز به نوسازی و تغییر کل مدل نیاز است. این موضوعات راحت تر انجام می شود و پیچیدگی اصلی در سطح مخازن و چاه ها است. طبیعتا یک بررسی اقتصادی می تواند آثار مثبت انجام کار را با هزنیه آن مقایسه کند. نکته اینجاست که در همه این موارد به ارزش ذاتی نفت نیز توجه داشته باشیم. اینکه مخارج تولید یک بشکه نفت از قیمت یک بشکه نفت کمتر باشد کافی نیست. این لزوما اقتصادی نیست چون ما یک بشکه نفت را از دست می دهیم و بنابراین باید ارزش نفت را مد نظر داشته باشیم.
