پس‌لرزه همه‌پرسی کردستان در دولت اردوغان /ترکیه وارد عملیات نظامی علیه کُردهای عراق می‌شود؟ /بازی روسیه و آمریکا پس از همه‌پرسی

سید علی قائم مقامی کارشناس مسائل ترکیه در گفت و گو با نامه نیوز، به چالشهای بعدی ترکیه پس از همه پرسی استقلال کردستان عراق پرداخت.
چالش اقلیم کردستان هر روز پیچیده تر می شود.در این میان ترکیه ، ایران و عراق رایزنی های ترکیه و ایران گفت و گوهای بسیاری در این باره داشتند و همکاری مشترک برای کاهش هزینه های این همه پرسی برای منافع خود را در دستور کار خود قرار دادند و به نظر می رسد در این باره تدابیری خاصی را اندیشده اند. اما ترکیه کشوری است که در سالهای گذشته به عنوان بازیگر روزهای بحران از آن یاد شده است. ترکیه معمولا به بحرانها به عنوان فرصت نگاه می کند و با نوع بازی خود تلاش می کند ماهی های زیادی از آب گل آلود بگیرد. پرسش این است که در موضوع همه پرسی اقلیم کردستان، تنشها به اوج خواهد رسید؟ آیا ترکیه می تواند به این بحران نیز به شکل فرصت نگاه کند؟

در این باره با سید علی قائم مقامی کارشناس مسائل ترکیه گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

به نظرتان پس از همه پرسی اقلیم، روابط اربیل آنکارا دچار تنش می شود یا اردوغان می تواند از بحران پیش آمده نیز به نفع منافع خود استفاده کند؟

باید توجه داشت که از ترکیه روزانه 4 هزار تریلر به کردستان عراق کالا حمل می شود. شرکتهای بسیاری از ترکیه در این منطقه فعال هستند. حدود 1500 شرکت ترک در شمال عراق سرمایه گذاری کرده و فعال هستند. کردستان عراق روزانه بیش از 600 هزار بشکه نفت از طریق ترکیه به بازار جهانی صادر می کند. ترکیه در این روند به تهدیدات خود ادامه می دهد. ولی منافع اقتصادی زیادی در شمال عراق دارد. ترکها از طریق بارزانی حکومت مرکزی عراق را تحت فشار گذارده است. پایگاه نظامی بعشقیه را نیز با مجوز بارزانی در شمال عراق مستقر کرده است هرچند بغداد به موجودیت این پایگاه اعتراض می کند. یعنی اردوغان موجودیت بارزانی را بصورت عملی و دوفاکتو پذیرفته است.

تعدادی از نمایندگان مجلس ترکیه عضو حزب عدالت و توسعه و حزب دمکراتیک خلقها HDP حامی پ ک ک ، حزب کردی حقپار Hakpar و حداپار Hudapar از رفراندم حمایت می کنند. مجلس ترکیه نیز تذکره Tezkere(طرح) عملیات برونمرزی ارتش ترکیه را درباره عملیات نظامی در عراق و سوریه تصویب کرد. ترکیه مخالف تعویق رفراندم بوده و می خواهد کاملا باطل اعلان شود. بارزانی مدعی شده است که “ترکیه انتقال نفت را بعد از رفراندم متوقف نخواهد کرد. علاوه بر آن آمریکا و اسرائیل و کشورهای خلیج فارس از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی از رفراندم استقلال حمایت می کنند. ” بنعلی یلدریم نخست وزیر ترکیه گفت: ترکیه بر اساس پیمان آنکارا و قرارداد دوستی عراق و ترکیه در صورت استقلال اقدامات خود را انجام خواهد داد. بنظر می رسد که ترکیه منافع اقتصادی و سیاسی و استراتژیک خود را فدا نخواهد کرد.

به نظرتان شرایط پیش آمده می تواند منطقه را دچار تنش جدی بکند یا پس از همه پرسی، تب و تاب آن می خوابد و روند مذاکرات طولانی مدت بین بغداد اربیل، موضوع را به سمت آرامش بخشی می برد؟

ترکیه اعلام کرده است که بین بغداد و اربیل در جهت اجرای قانون اساسی عراق میانجیگری کرده و آنرا تضمین می کند. اردوغان اعلام کرده است که رفراندم باعث تنش جدی خواهد شد. ترکیه یا تحت فشار آمریکا به عادی سازی با اربیل اقدام خواهد کرد و یا وارد عملیات نظامی خواهد شد. ترکیه ترکمنان عراق را نیز تاکنون تحت حمایت کامل قرار نداده است و بخصوص ترکمنان شیعه علوی را فدای بارزانی و داعش کرده است. ترکیه بارزانی را برای تضعیف نفوذ ایران مورد بهره برداری قرار داد و از لحاظ امنیتی و نظامی در مقابل بغداد تقویت کرد. از این رو شرایط حالت پیچیده ای دارد و روندهای مشخصی وجود ندارد. به نظر می رسد که باید منتظر گذشت چندین روزه از همه پرسی بود و واکنش طرفین را رصد کرد تا بتوان در این باره اظهار نظر کرد.
یی ها هم با این همه پرسی مخالفت کرده اند و آنرا به نفع فضای موجود عراق ندانسته اند. به نظرتان رویکرد قدرتهای بزرگ پس از همه پرسی به نفع کردستان خواهد بود یا همچنان روند مخالفت خود را پیش خواهند برد؟

آمریکا و انگلیس و فرانسه بعنوان رهبر جهان غرب و رهبر موسس ناتو مدعی هستند که زمان رفراندم در شرایط فعلی نا مناسب است و باید به آینده موکول شود. یعنی مخالف استقلال و تجزیه عراق نیستند. ولی معتقدند که بایست در ماهها و یا سالهای آینده رفراندم استقلال انجام گیرد. روسیه نیز مخالف اصولی استقلال کردستان عراق نیست. روسیه پ ک ک را تروریست نمی داند. از حزب دمکراتیک خلقها و حزب اتحاد دمکراتیک حمایت می کند. روسیه نیز در نفت شمال عراق قراردادهایی امضاء کرده است. مخالفت قدرتهای بزرگ مشروط است و از برگ کردها بهره برداری می کنند.